Sunday, October 30, 2011

THE GOLDEN WOMB

- Yayati Madan G Gandhi

(i)
I was there earlier than the heaven,
earlier than the earth;
the yeast of fecund waters,
my seed primeval conceived the gods.
 
Out of billowy deeps trekking out
in space-time infinite,
projecting worlds upon worlds
at various levels of manifestation,
the one indivisible essence,
the rhythm of seemingly fragmented words.
 
(ii)
The fair-winged being,
the sole light of intelligence,
the fire in seers and bards,
the self-emanating effulgence.
 
The bestower of cosmic intelligence,
the clarifier of marks of distinction
to separate and classify
various levels of being.
 
The mediator between gods and men,
the fire in the sun
that build up, destroys—
the moving flame in all things.
Giver of life to rocks and stones,
the demiurge of existence,
the fragrance of spring,
the order of perfection.
 
(iii)
Unfurl celestial waters,
weave the mosaic of space,
blow through the void
the breath.
 
As the one ineffable essence
running through specks and spheres,
the all-bounteous intelligence,
shapes the waters of space,
globes and galaxies,
and makes them dance to her tune.
 
(iv)
In appointed courses
firm-fixed by gravitational embrace
whirl and swirl
in depths celestial
the steps of dance
of the cosmic romance.
 
(v)
Under your direction
the whole show runs.
The womb primeval,
the mother to suns and moons.

(vi)
The golden womb
wherein everything has its being.
Gleans cosmos from chaos,
creates order in the world.
The Mother.
To your lap all return.
In the infinite roll of time
you fold the mystery sublime.
 
(vii)
The celestial virgin,
the womb of luminous space,
birthing universes of becoming.
 
The cosmic axis
of fathomless spheres,
the celestial matrix
shaping  countless creations.

हास्य-व्यंग्य - वन्दे श्वान भारतम

- पंडित सुरेश नीरव

मानव समाज में कुत्तों की हमेशा से पूछ रही है। ऐसा माना जाता है कि उसकी इस पूछ में सारा योगदान खुद उसकी पूंछ का ही रहा है। उसकी हिलती पूंछ देखकर बेचारे आदमी का भी मन पूंछ हिलाने को ललचा-ललचा जाता है। भले ही ईश्वर ने उसे कुत्ते की तरह पूंछ नहीं दी फिर भी वह अफसर के आगे पूंछ हिलाने का कठिन कारनामा कुत्तों की प्रेरणा लेकर कर ही डालता है। पूंछ हिलाने की कुत्तों की इस प्राचीन लोककला का मानव हमेशा से ही मुरीद रहा है। इसीलिए तो सतयुग से लेकर आज के लेटेस्ट कलियुग तक कुत्तों के रुतबे में एक मिलीमीटर की भी कमी नहीं आई है। जिन वेदों में द्विवेदी या त्रिवेदी की तो बात छोड़िए एक अदद किसी चतुर्वेदी को भी जगह नहीं मिल पाई उन पवित्र वेदों में एक नहीं बल्कि श्याम और शबिल नामक दो कुत्तों ने अपनी हाजरी दर्ज़ कराके साबित कर दिया कि कुत्तों के आगे आदमी की कोई हैसियत नहीं। आदमी से कुत्ता हमेशा ज्यादा प्रतिष्ठित रहा है। शायद इसलिए कि कुत्ता कभी चरित्रहीन नहीं होता है। और न केवल वो आदमी को अपराधी के घर तक पहुंचाता है बल्कि सोए हुए काल देवता मिस्टर यमराज को भी सिंसियरली जगाता है। अपराधी तक कुत्तों के पहुंचने की मौलिक प्रतिभा के आगे तब बड़ा धर्मसंकट खड़ा हो जाता है जब खुद अपराधी कुत्ते पाल लेते हैं और कुत्तों से सावधान की तख्ती अपने दरवाजे पर टांग देते हैं। सावधान तो आदमी को अपराधी से रहना चाहिए शरीफ कुत्तों से सावधान होने की क्या जरूरत होती है। हो सकता है यह बोर्ड मकान मालिक अपने चोर भाइयों को सावधान करने के लिए लगाते हों क्योंकि ऐसी मान्यता है कि कुत्ते चोरों पर ही भूंकते हैं। आखिक कुत्तों की भी तो कोई हैसियत होती है। गरज हो तो वे कुत्तों का मुंह चाटें। बहुत कम लोग जानते हैं कि श्रीराम के यंगर ब्रदर भरत कुत्तों के बड़े शौकीन थे। रामचंद्रजी कुत्तों- के शौकीन नहीं थे। कुत्तों की दुआओं से ही भरत अयोध्या के राजा बने और कुत्तों से बेरुखी के कारण ही राम को वनवास भोगना पड़ा। भगवान भैरों और दत्तात्रेय का श्वान प्रेम इंटरनेशनली जगजाहिर है। यह कुत्ते की ही दमखम थी कि वो अपने अकेले के इवविटेशन पर मालिक धर्मराज युधिष्ठिर को विद फेमली सशरीर स्वर्ग ले गया। अगर आदमी की इतनी औकात होती तो स्वर्ग से लात खाकर उसे त्रिशंकु नहीं बनना पड़ता। कलियुग में चंद्रमा से मामा के तमाम रिश्ते बनाकर भी आदमी चांद पर श्वानसुंदरी लायका से पहले नहीं जा पाया। गोरे-काले के मुद्दों पर जानवरों की तरह लड़ते हुए आदमी को कुत्तों से ट्यूशन पढ़कर नस्ली सदभाव का पाठ सीखना चाहिए। अभिव्यक्ति की स्वतंत्रता कुत्तों का कुकरमूल संस्कार है। एक बार एक सिरफिरे एकलव्य ने तीर से एक श्वान का मुंह बंद कर अभिव्यक्ति पर सेंसरशिप लगाने की जघन्य हरकत की थी। इस उद्दंडता के दंडस्वरूप ही द्रोणाचार्य ने उसका अंगूठा कटवाकर कुत्तों के प्रति अपना सम्मान व्यक्त किया था। खुशी की बात है कि आजादी के बाद हमारे देश में कुत्तों- की इज्जत में माइंडब्लोइंग इजाफा हुआ है। कुत्तों के इस जलवो जलाल से कुंठित होकर राष्ट्रपशु शेरों और बाघों ने आत्म हत्याएं करली हैं और बचे-खुचों की सुपारी उठवाकर गीदड़ो ने हत्याएं करवा दी हैं। ताज्जुब नहीं कि संख्याबल के आधार पर कल कुत्तों को भारत देश का राष्ट्रीय पशु घोषित कर दिया जाए। हमें खुशी है कि भले ही हमारा न हो मगर अपने देश में कुत्तों का और इन त्रैलोकमान्य मान्यवर कुत्तों के कारण इस देश का भविष्य भरपूर उज्ज्वल है। कुत्ता होना ही बड़ी बात है अब इंडिया में। वंदे श्वान भारतम..।

जलाओ दिए पर रहे ध्यान इतना, अँधेरा धरा पर कहीं ना रह जाये" !

- देश दीपक मिश्रा

कसम "जगमगाते" चेहरों की भाई साब ! क्या "धमाकेदार" "वर्चुअल" दिवाली है इस बार ! जिसे देखो वही "इको फ्रेंडली" "धमाके" कर रहा है ! वो कहते है ना कि "कोई अंत नहीं है,.मुहब्बत के फ़साने का, सुनाता ही चला जा रहा है,जिसे जो "याद" आ रहा है" ! पटाखे,अनार,चरखी,फुलझड़ी "सब कुछ" तो है यहाँ पर...कोई "रामलीला मैदान" में जमा "चंदे" का "हिसाब" मांग रहा है तो कोई "कश्मीर" पर "बयान" दे रहा है ! वाह रे "मैग्सेसे" फूट डालने से पहले ही "करोड़ों" बच गए ! "अपनी-अपनी" "ढपली" पीटने कि "कोशिश" में "पानी" और "सपरेटा" अलग हो गए ! पुरानी कहावत है "कामयाबी" पा लेना "आसान" है मगर "पचाना" मुश्किल है ! "लक्ष्मीजी" की "सवारी" को "थ्री डी" "चश्मा" पहना देने से भी उसे "दिन" में "दिखाई" नहीं देगा ! कांग्रेस "हिसार" से नहीं "अमेठी" से जीतती है ! ये अलग बात है की "जनसेवा" के लिए "दोहरा" किराया वसूलना "जन-लोकपाल" के दायरे में नहीं आता है ! वैसे भी "नौ" दिन में "नौ" लाख चुकाना "आम आदमी" के "बस" की "बात" भी नहीं है ! वो जानता है की "लक्ष्मी पूजन" वो चाहे "नोयडा-पार्क" में करे या "तिहाड़-जेल" में, उसे तो "रालेगन-सिध्ही" के "प्रधान" की तरह "बैरंग" ही वापस आना है और "अगले" के "पैर" में "चप्पल" भी नहीं है जो "फेंक" कर "विरोध" तो जता ले ! वो तो "बेचारा" इसी में "खुश" है कि बड़े-बड़े "ग्लैमरस" चेहरे रोज़ उससे "वोटर" बनने कि "अपील" कर रहे है ! "मल्टी-नेशनल" कम्पनियां उसीके लिए "टी.वी." "फ्रिज" "एल.सी.डी." "कार" "मोबाईल" पर विशेष "ऑफर" दे रहे है ! वो रात नौ बजे "मास्टर शेफ" के बनते "लज़ीज़ व्यंजन" को "देख-देख" कर "मुग्ध" है और हाँ इस बार दिवाली पर "आम आदमी" खाली हाथ नहीं है...अग्निवेश,रामदेव,दिग्विजय,किरण,प्रशांत,केजरीवाल,शरद पवार,प्रणव......एक से बढ़कर एक "पटाखे" है,बीच-बीच में अडवाणी "फुलझड़ी" भी है ..मै भी पी.एम्....अब आप प्लीज़ त्योहारों के इस "सेलिब्रेशन" में "मनहूस" टाइप कि "पंक्तियाँ" ना सुनाने लगिएगा कि ..."सृजन है अधुरा,अगर विश्व में किसी भी द्वार पर है उदासी ! मनुजता नहीं पूर्ण तब तक,जब तक लहू के लिए भूमि प्यासी !चलेगा सदा नाश का खेल यूँ ही,भले ही दिवाली यहाँ रोज़ आये, जलाओ दिए पर रहे ध्यान इतना, अँधेरा धरा पर कहीं ना रह जाये" !!!! भूख,अभाव,गरीबी,लाचारी,महंगाई,आम आदमी,बेबसी..... "फारगेट इट"..."इफ यू कैन"....शुभ दीपावली !!!!!!!!!

ਮੈਂ ਬਣ'ਜਾਂ ਫੁੱਲ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ....

- ਹਰਮਨ ਜੀਤ

ਕਿੱਕਰ ਦਾ ਸੱਕ ਉੱਬਲੇ
ਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਮਜੀਠ ਦੀਆਂ..
ਇੱਕ ਚੁਟਕੀ ਸੂਹੇ ਖ਼ਾਬ ਦੀ
ਨਿੱਤ ਸੁਪਨੇ ਪੀਠਦੀਆਂ..
ਵਿੱਚ ਰੰਗਣ ਖੱਦਰ ਨੱਢੀਆਂ
ਤੇ ਡੁੱਲ੍ਹ ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਚਾਅ..
ਵੇ ਅੱਕ ਦੇ ਕੂਲੇ ਫੰਭਿਆ
ਕਿਤੋਂ ਉਡਦਾ ਉਡਦਾ ਆ..
ਅੱਜ ਕੋਟਿ ਕਲੀ ਦਾ ਰੰਗ ਵੇ
ਤੇਰੀ ਦੇਹ ਨੂੰ ਦਿਆਂ ਚੜ੍ਹਾ..
ਵੇ ਪਿੰਜ ਤੁੰਬ ਸੰਗ ਸਲੀਕਿਆਂ
ਮੈਂ ਧਾਗਾ ਲਵਾਂ ਬਣਾਂ..
 
ਬਿਰਖ਼ ਨਿਵਾਈਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ
ਤੇ ਤੁਸਾਂ ਨਿਵਾਈ ਧੌਣ..
ਕਿ ਹੱਥ ਭਰੇਂਦੇ ਤੋਪਿਆਂ ਨੂੰ
ਬੁੱਲ੍ਹ ਤਾਂ ਛੋਂਹਦੇ ਗੌਣ..
ਇੱਕ ਉੱਡਣ ਤਿੱਤਰ ਖੰਭੀਆਂ
ਜੋ ਅੱਗ ਕਲੇਜੇ ਲੌਣ..
 
ਨੀਂ ਸੁੱਭਰ ਤੇ ਤਿਲ ਪੱਤਰਾ
ਹਾਏ ਨੀਲਕ,ਘੁੰਗਟ ਬਾਗ..
ਇੱਕ ਚੋਪ ਤਾਂ ਬੜੀ ਰੰਗੀਲੜੀ
ਇੱਕ ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਜੜੀ ਛਮਾਸ..
ਇਹ ਸੱਭੇ ਨੀਂ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ
ਤਾਂ ਰੰਗੀ ਜਾਣ ਸਵਾਸ..
 
ਮੈਂ ਬਣ'ਜਾਂ ਫੁੱਲ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ
ਮੇਰਾ ਡਾਢਾ ਚਿੱਤ ਕਰੇ..
ਕੋਈ ਕੂਲੇ ਕੂਲੇ ਪੋਟਿਆਂ ਸੰਗ
ਤੋਪੇ ਆਣ ਭਰੇ..
ਮੇਰੇ ਸੱਭੇ ਦੁੱਖ ਹਰੇ....

ਉਹ ਨਾਂਅ

- ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਉਂਝ ਉਹ ਨਾਂਅ ਹੈ ਤਾਂ ਸਹੀ ਕਿਤੇ
ਜੋ ਮੋਹ-ਖੋਰਾ ਸੰਬੋਧਨ ਬਣ
ਮੇਰੇ ਬੋਲਾਂ ਦੀ ਪੌਣ ਸੰਗ ਕਾਇਨਾਤ ਚ ਨਹੀਂ ਫੈਲਿਆ !
ਜੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ ਇੰਝ ਤਾਂ ਕੀ ਏ
ਉਂਝ ਉਹ ਨਾਂਅ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ
ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਤਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੋਵੇਗਾ !
ਉਹ ਨਾਂਅ ਕਿ ਜਿਸਦਾ ਹਾਲੇ ਤੀਕ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਮੈਨੂੰ !
ਉਂਝ ਉਹ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਕਿਸੇ ਘਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਤਾਂ ਹੋਵੇਗਾ ਹੀ
ਕੀ ਹੋਇਆ ਜੇ ਉਸਨੂੰ ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਨੇ ਚੁੰਮਣ ਵਾਂਗ
ਅੰਕਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿਸੇ ਖਤ ਦੀ ਹਿੱਕ ਤੇ ,
ਉਂਝ ਡਾਕੀਆ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਆਉਂਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਲੈ ਕੇ
ਉਸ ਸਿਰਨਾਵੇਂ ਦੇ ਖਤ ,
ਉਸ ਘਰ ਦੀਆਂ ਦਹਿਲੀਜ਼ਾਂ ਤੇ ਹਰ ਸ਼ਾਮ ਸੱਜ ਸੰਵਰ ਕੇ
ਉਂਝ ਬੈਠ ਤਾਂ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇਗੀ ਇੱਕ ਉਡੀਕ ,
ਕੀ ਹੋਇਆ ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਉਸ ਘਰ , ਉਸ ਗਲੀ ,ਉਸ ਸਹਿਰ ਦਾ !
ਉਂਝ ਤਾਂ ਘੁੱਗ ਵੱਸਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਉਹ ਮਾਣ-ਮੱਤਾ ਸ਼ਹਿਰ ,
ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਕਿਤੇ ਤਾਂ ਜਿਉਂ ਰਿਹਾ ਹੈ ਚਾਈਂ ਚਾਈਂ
ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਚ ਮੇਲੀ ਬਣ ,
ਕੀ ਹੋਇਆ ਜੇ ਉਸਦੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ !
ਮੇਰੇ ਕਮਰੇ ਸਾਹਮਣਿਓ ਲੰਘਦੀ ਪੁਰਾਣੇ ਕਿਲੇ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ਤੇ
ਹੁਣ ਵੀ ਵਰੇ ਛਿਮਾਹੀ ਵੇਖੇ ਨੇ ਮੈਂ ਸੱਜਰੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਦੇ ਜੁਗਨੂੰ ,
ਰਾਤ ਦੇ ਥੇਹ ਹਨੇਰੇ ਚ ਟਿਮਟਿਮਾਉਂਦੇ !
ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਮੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ
ਜਾਣੇ ਅਣਜਾਣੇ ਪਰਖ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਮੇਰਾ ਸਿਦਕ-ਮੇਰਾ ਇਸਕ !
ਜੇ ਉਸਦੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਜੁਗਨੂੰਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਨੇ
ਤਾਂ ਉਹ ਜਰੂਰ ਹੀ ਚੰਨ ਜਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ,
ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਹੁਣ ਚੰਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਕਹਾਂ ਕਿ-
ਆ ਮੇਰੇ ਵਿਹੜੇ ਉੱਤਰ ਆ !
ਮੈਂ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਕਾਰਿੰਦਾ - ਉਹ ਸੁਪਨਿਆ ਦਾ ਮਾਲਕ !
ਉਹ ਜਿਸ ਅੰਬਰ ਦਾ ਚੰਨ - ਮੈਂ ਉਸ ਅੰਬਰ ਦਾ ਪਰਿੰਦਾ !
ਤੇ ਜੇ ਉਹ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਧਰਤ ਤੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਪੀਡਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ ਸਾਡਾ
ਕਿ ਸਾਡੀ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕੋ ਧਰਤ ਹੈ !
ਉਂਝ ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਕਿਤੇ ਵੱਸਦਾ ਹੈ ਉਂਝ ਮੈਂ ਭਾਵੇਂ ਕਿਤੇ ਭਟਕਦਾ ਹਾਂ !

ਕਾਵਿ-ਸੰਗਰਹਿ “ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਜੰਗਲ” ਵਿੱਚੋਂ

ਗੁਸਤਾਖੀ ਮਾਫ਼ ਮੇਰੇ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ

- ਤਰਲੋਕ ਸਿੰਘ ਜੱਜ

ਹੇ ਬੰਦੀ ਛੋੜ
ਮੈਂ ਭੁੱਲਣਹਾਰ ਹਾਂ,
ਗਰੀਬ ਹਾਂ,
ਲਾਚਾਰ ਹਾਂ,
ਕਿਸੇ  ਪਹਾੜੀ ਜਾਂ ਮੈਦਾਨੀ
ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਤਾਂ ਕੀ
ਮੇਰੇ  ਕੋਲ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੇ  ਵੀ
ਰਾਜ ਕਰਨ  ਦਾ ਹੱਕ ਨਾਂ ਹੈ
ਕਿਉਂਕਿ  ਇਹ ਹੱਕ ਵੀ
ਬੈੰਕ ਕੋਲ ਗਿਰਵੀ  ਹੈ
 
ਡਿਫਾਲਟਰ ਹਾਂ
ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਜੇਲ ਵਿਚ ਹਾਂ
ਮੇਰੇ ਘਰ ਅੱਜ ਦਿਵਾਲੀ ਨਹੀਂ
ਹਨੇਰਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ
ਮੇਰੇ ਲੇਖੀਂ ਮੁਕਤੀ ਨਾਂ ਹੈ
 
ਮੈਂ ਸਿਮਰਨ ਜੋ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸੱਕਿਆ
ਤੰਗੀਆਂ ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ
ਹੀ ਜੂਝਦਾ ਰਿਹਾ
ਹੱਥ ਕਾਰ ਵੱਲ ਤਾਂ ਰਿਹਾ
ਪਰ ਦਿਲ ਯਾਰ ਵੱਲ
ਵੇਖ  ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੱਕਿਆ
ਹੋਰ ਈ ਬੜੇ ਝਮੇਲੇ ਨੇ   
 
ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ
ਕਿ ਮੇਰੇ ਹਿੱਸੇ
ਤੇਰੇ  ਚੋਲੇ ਵਿਚਲੀਆਂ
ਬਵਿੰਜਾ ਕਲੀਆਂ ਵਿਚੋਂ 
ਇੱਕ ਕਲੀ ਵੀ ਨਾਂ ਲਿਖੀ ਹੈ
 
ਕਦੇ ਕਦੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ
ਕਿ ਨਾਨਕ ਦਾ ਗੱਦੀ  ਨਸ਼ੀਨ ਹੋ ਕੇ ਵੀ
ਤੂੰ ਇਸ ਵਾਰ ਲਾਲੋਆਂ ਦੇ
ਖੇਮੇ ਵਿਚ ਕਿਓਂ ਨਹੀਂ ਦਿੱਸਿਆ
 
ਗੁਸਤਾਖੀ ਮਾਫ਼ ਮੇਰੇ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਪਰ ਇਹ ਚੰਦਰੀ ਸੋਚ ਵੀ
ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਦੇ ਕਦੇ
ਕਿਧਰ ਕਿਧਰ ਤੁਰ ਪੈਂਦੀ  ਹੈ

Saturday, October 29, 2011

ਵੈਰਾਗ

-ਗੁਰਮੀਤ ਸੰਧਾ

ਜਿਹਨਾਂ ਮਾਰੀ ਜਿੰਦੜੀ ਨੇ ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਵੈਰਾਗ ਲਾਇਆ ,
ਅੱਜ ਵੇਖੇ ਗੈਰਾਂ  ਦੀਆਂ ਜੁਲਫਾਂ ਸੰਵਾਰਦੇ  |
 
ਮੱਲੋ ਮੱਲੀ ਭੈੜੀ ਜਿੰਦ ਹੰਝੂਆਂ ਦੇ ਵਹਿਣ ਲੱਥੀ ,
ਟੁੱਟ ਟੁੱਟ ਜਾਣ ਬੰਨ੍ਹ ਸਬਰ ਤੇ ਕਰਾਰ ਦੇ |
 
ਉਹ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵਾਅਦੇ ਨੂੰ ਜੇ ਵਫ਼ਾ ਦਾ ਲਿਬਾਸ ਪਾਉਂਦੇ ,
ਦਿਲ ਵਾਲੀ ਬਾਜ਼ੀ ਅਸੀਂ  ਇੰਜ ਤਾਂ ਨਾ ਹਾਰਦੇ |
 
ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਜਿਹੜੀ ਉਹਨੂੰ ਸਾਡਾ ਨਹੀਓਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦੀ ,
ਸੋਚਾਂ ਵਾਲੇ ਮਹਿਲ ਅਸੀਂ ਢਾਹੁੰਦੇ ਤੇ ਉਸਾਰਦੇ |
 
ਕੇਹੀ ਇਹ ਪ੍ਰੀਤ ਜਦੋਂ ਘੜੀ ਮੁੜੀ ਨੈਣ ਤੇਰੇ ,
ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਬਹਿ ਕੇ ਮੁੱਖ ਹੋਰ ਦਾ ਚਿਤਾਰਦੇ |
 
ਕਲੀ ਕਲੀ ਚੁੰਮਣੇ ਦੀ ਭੌਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬਾਣ ਹੁੰਦੀ ,
ਟਿਕ ਕੇ ਨਹੀਂ ਬਹਿੰਦੇ ਕਦੇ ਵਿੱਚ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੇ |
 
ਫੁੱਲਾਂ ਵੱਟੇ ਦੇਈ ਜਾਵੇਂ  ਕੰਡੇ ਤੋਲ ਤੋਲ ਸਾਨੂੰ,
ਬੱਲੇ ਬੱਲੇ  ਤੇਰੇ ਵੇ ਚਲਾਕ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦੇ |
 
ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਵਟਾਉਣੇ ਹੁੰਦੇ ਲਾਲਾਂ ਦਾ ਵਣਜ ਚੰਨਾਂ ,
ਐਵੇਂ ਮਣ ਤੋਲ ਨਾ ਇਹ ਕੌਡ ਨਹੀਂ ਬਜ਼ਾਰ ਦੇ |
 
ਜਾਣੀ ਨਾ ਕਦਰ ਸਾਡੀ ਕਾਹਦਾ ਏਡਾ ਮਾਣ ਤੈਨੂੰ ,
ਭਰੇਂ ਨਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਅਸੀਂ ਕਦੋਂ ਦੇ ਪੁਕਾਰਦੇ |
 
ਮੱਥੇ ਤੇ ਤਿਊੜੀ ਕਸ ਵਿਹਨੈਂ ਸਾਡੇ ਨੈਣਾਂ ਵੱਲੇ
ਪੁਛਿਆ ਸਵਾਲ ਤੈਨੂੰ ਫੱਟ ਤੇ ਨਹੀਂ ਮਾਰਦੇ |
 
ਪਾਰ ਨਾ ਉਤਾਰੇ ਜਿਹੜਾ ਕਾਹਦਾ ਉਹ ਮਲਾਹ ਹੁੰਦਾ ,
ਬੇੜੀ ਛੱਡ ਜਾਵੇ ਜੋ ਵਿਚਾਲੇ  ਮੰਝਧਾਰ ਦੇ |
 
ਕਾਹਦੀ ਓਹੋ ਲੱਗੀ ਜਿਹੜੀ ਤੋੜ ਨਾ ਚੜ੍ਹਾਈ ਚੰਨਾਂ ,
ਟੁੱਟੀ ਅਧ ਵਾਟੇ ਤੇ  ਸ਼ਰੀਕ ਮਿਹਣੇ ਮਾਰਦੇ |
 
ਹੁੰਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਾਂਗੂੰ  ਵਹਿਣ ਵੇ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਦੇ ,
ਬੱਝੇ ਨਹੀਓਂ ਰਹਿੰਦੇ ਭਾਵੇਂ ਲੱਖ ਬੰਨ੍ਹ ਮਾਰ ਦੇ |
 
ਤਾਂਘ ਬਿਨਾ ਉਪਜੇ ਨਾ ਪ੍ਰੇਮ ਕਣੀ ਸੁਹਣਿਆਂ  ਵੇ,
ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਨ ਕਾਹਦਾ ਜੀਣਾ ਵਿੱਚ ਸੰਸਾਰ ਦੇ |
 
ਸਿਦਕ ਬਿਨ ਕਦੇ ਵਧੇ ਫੁੱਲੇ ਨਾ ਨਿਹੁੰ ਦੀ ਵੇਲ ,
ਲੱਖ ਸਾਉਣ ਵਰ੍ਹੇ ਨਾਲ ਮਿੱਠੜੀ  ਫੁਹਾਰ ਦੇ |
 
ਅੱਜ ਫੇਰ ਸੂਲਾਂ ਚ ਪਰੋਇਆ ਦਿਲ ਸਾਡੜਾ ਵੇ ,
ਝੂਠੇ ਪੈ ਗਏ ਫੇਰ ਵੇ ਵਕੀਲ ਇਕਰਾਰ ਦੇ |
 
ਕਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਦੱਸ ਫਾਹੇ ਲੱਗੇ ਵੇ ਯਕੀਨ ਮੇਰਾ ,
ਕਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਅੱਲੇ ਫੱਟ ਕੱਜਾਂ ਇਤਬਾਰ ਦੇ |
 
ਕੰਤ ਤੋਂ ਵਿਹੂਣੀ ਨਾਰ ਸਿਰੋਂ ਨੰਗੀ ਆਖੀ ਜਾਵੇ ,
ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਸਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਨਾਲ ਜੀ ਭਤਾਰ ਦੇ |
 
ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਖੁੱਲੇ ਕੇਸਾਂ ,ਰੁੰਨੇ,  ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਨੈਣਾਂ ਸੰਗ ,
ਵਣ ਹੇਠਾਂ ਖੜੇ ਵਾਟਾਂ ਤੇਰੀਆਂ  ਨਿਹਾਰਦੇ |
 
ਸੱਭੇ ਦਰ ਛੋੜ ਅਸੀਂ ਆਏ ਤੇਰੇ ਦਰ ਚੰਨਾਂ ,
ਚਾੜ੍ਹ ਦੇ ਨਿਸ਼ੰਗ ਸੂਲੀ , ਸੀ ਨਹੀਂ ਉਚਾਰਦੇ |

ਸਬਰ ਪਿਆਲਾ ਪੀ ਓਹ ਯਾਰ / صبر پیالہ پی اوہ یار

- ਡਾ. ਲੋਕ ਰਾਜ / ڈا. لوک راج

ਕੀ ਤੋਂ ਹੋ ਗਿਆ ਕੀ ਓਹ ਯਾਰ
ਸਬਰ ਪਿਆਲਾ ਪੀ ਓਹ ਯਾਰ

ਜਦ ਵੀ ਏਧਰ ਫੇਰਾ ਪਾਵੀਂ
ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਤੁਰਿਆ ਜਾਵੀਂ
ਨਾ ਕੋਈ ਆਸ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲਾਵੀਂ
ਕੀ ਪੁੱਤਰ ਕੀ ਧੀ ਓਹ ਯਾਰ

ਸ਼ਾਹ ਇਨਾਇਤ ਜੋ ਫਰਮਾਇਆ
ਇਧਰੋਂ ਪੁੱਟਿਆ ਓਧਰ ਲਾਇਆ
ਕਿਓਂ ਨਾ ਭੇਤ ਅਜੇ ਤਕ ਪਾਇਆ
ਕੀ ਤੇਰੀ ਮਰਜ਼ੀ ਓਹ ਯਾਰ

ਕੌਣ ਕਰੇ ਲੇਖੇ ਜਨਮਾਂ ਦੇ
ਲੰਘ ਜਾਂਦੀ ਏ ਆਉਂਦੇ ਜਾਂਦੇ
ਸਭ ਕੁਝ ਬਦਲੇ ਨਾਲ ਸਮੇਂ ਦੇ
'ਹੈ' ਹੋ ਜਾਂਦਾ 'ਸੀ' ਓਹ ਯਾਰ

ਕੀ ਏ ਰਖਿਆ ਮਸਜਿਦ ਮੰਦਰ
ਹਰ ਕੋਈ ਬਣਦਾ ਆਪ ਸਿਕੰਦਰ
ਸਭ ਕੁਝ ਛੁਪਿਆ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ
ਓਧਰ ਪਾ ਝਾਤੀ ਓਹ ਯਾਰ

ਕੀ ਤੋਂ ਹੋ ਗਿਆ ਕੀ ਓਹ ਯਾਰ
ਸਬਰ ਪਿਆਲਾ ਪੀ ਓਹ ਯਾਰ

...........................................

کی توں ہو گیا کی اوہ یار
صبر پیالہ پی اوہ یار

جد وی ایدھر پھیرا پاویں
فرض نبھاؤندا تریا جاویں
نہ کوئی آس کسے توں لاویں
کی پتر کی دھی اوہ یار

شاہ عنایت جو فرمایا
ادھروں پٹیا اودھر لایا
کیوں نہ بھیت اجے تک پایا
کی تیری مرضی اوہ یار

کون کرے لیکھے جنماں دے
لنگھ جاندی اے آؤندے جاندے
سبھ کجھ بدلے نال سمیں دے
'ہے' ہو جاندا 'سی' اوہ یار

کی اے رکھیا مسجد مندر
ہر کوئی بندا آپ سکندر
سبھ کجھ چھپیا تیرے اندر
اودھر پا جھاتی اوہ یار

کی توں ہو گیا کی اوہ یار
صبر پیالہ پی اوہ یار

तुम कहाँ हो ?

- आशा पांडेय ओझा

तुम कहाँ हो ?
किरणों में रस घोलती तरंगो में
असंख्य तारों के विविध रंगों में
झुरमुट में अटके चाँद को निहारती
गीत भरे आंसू से प्रिय चरण पखारती
कहाँ ढूँढूं तुम कहाँ हो ?
 
हवा की लजीली खुनकियों में
किसी विरहनी की हिचकियों में
किसी बटोही की लोटती राह में
या उसकी राह ताकती निगाह में
ठहरी तुम कहाँ हो ?
 
कलेजे में इतनी ममता लेकर
इतनी संयुक्त क्षमता लेकर
कलियों सी कोमलता लेकर
अमृत घटों की मधुरता लेकर
रस सी घुलती तुम कहाँ हो?
 
पर कटे व्याकुल पांखी सी
झर-झर आंसू झरती आंखी सी
रात भर करवटों में जगी थकी रात सी
सूरज मिलन के प्रतीक्षा में बैठे प्रभात सी
छटपटाती तुम कहाँ हो ?
 
धुआं- धुआं सी क्यों उडती हो
मुझसे बिछड़ कर किससें जुड़ती हो
किस सीप का मोती बनने की चाह है तेरी
किन नयनों की ज्योति बनने की चाह है तेरी
वो कहाँ है और तुम कहाँ हो ?
 
किसको जितना चाहती हो खुद को हार के
किसके लिए पिरो रही फूल मनुहार के
खुद डूबना चाहती हो किसको तार के
किसके लिए सजे बोल अधरों पर प्यार के
बाट किसी की जोहती तुम कहाँ हो ?
 
किसके लिए है ये हिये की हलचल
किसके रूप पे हो गई इतनी पागल
ऐ-चातकी बता न कौन है तेरा बादल
कौन लायेगा तेरे लिए सतरंगी आँचल
ढूंढ़ती उसको तुम कहाँ हो?
 
मधुमय तेरे जीवन का कौन है मधु
ये बावली लहर बता कौन है तेरा सिन्धु
तुम किसकी हो यामिनी ,कौन है तुम्हारा इंदु
है किसके लिए बहकी नज़र अधर मृदु
समर्पित किसको तुम कहाँ हो ?
 
हिम की बाँह से बिछड़ी मंदाकिनी सी
साज के तारों से चटकी रागिनी सी
शशि की गोद से गिरती चाँदनी सी
माल्या से अलग हुई मलायीनी सी
तड़फती सी तुम कहाँ ?
 
जानती हो तेरा मन किसका है
जानती हो तेरा जीवन किसका है
भावों के सुमन संकलित हैं किसके वास्ते
श्रधा के कोमल सुमन मुकुलित हैं किसके वास्ते
न्यौछ्वर किसपे तुम कहाँ हो
 
किसें निरखती हो यूं निर्निमेष
किसको पाने को बदलती हो भेष
तेरे मरू जीवन का कुसुमित तरु है कौन
मन सरोवर की चारू तरंग है कौन
चाह में उसकी तुम कहाँ हो

पुस्तक “दो बूँद समुद्र के नाम” के “तुम कहाँ हो” के कुछ अंश

माया माया मन भरमाया

-राजीव जयस्वाल

माया माया
मन भरमाया
योग , ध्यान
कुछ काम ना आया
जब माया ने
तीर चलाया
माया माया
मन भरमाया |
 
मन को कभी
काम ने घेरा
राम नाम का
रस बिसराया
कोमल बदन
काजर नयन
प्रेम पाश फँस
मिथ्या प्रीत में
जन्म गँवाया
माया माया
मन भरमाया |
 
मन को कभी
रुपईया भाया
सुबह शाम
धन खूब कमाया
धर्म ना जाना
मर्म ना जाना
पैसा पैसा
पास में आया
अंत समय
जब चला बावरा
खाली हाथ
कुछ साथ ना जाया
माया माया
मन भरमाया |

आइनों ने नहीं सीखा..

- महिंदर रिश्म

किरण रौशनी की नज़र नहीं आती कहीं
सूरज हाथ में ले किधर चला गया है कोई
 
जख्म खुले हैं टीस भी बे-तरह सी उठती है
तीखे नश्तर फूलों में क्यों धर गया है कोई
 
सदायें लौटी हैं उस दर से बेआबरू हो कर
शायद परछाइयों ही से डर गया है कोई
 
मुहबत नहीं मोहताज मनसुई हवाओं की
इलज़ाम मौत का दूसरे पे धर गया है कोई
 
आइनों ने नहीं सीखा कुछ भी झूठ कहना
बीनाइओ में ही क्यों उतर गया है कोई

Friday, October 28, 2011

ਮੂੰਹ ਚੁੱਕ ਕੇ

- ਡਾ.ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਕੰਡਾ

“ਇਸ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਚ ਲਾਈ ਰੱਖੋ,ਇਹ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ,ਸਿਰ ਦੀ ਸੱਟ ਹੈ,ਸਮਝ ਗਏ ਨਾਂ ਤੁਸੀਂ ਆਹੋ…? ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ਨੇ ਇਕੋ ਸਾਹ ਕਿਹਾ ਸੀ
“ਜੀ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ……?” ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ।
“ਬੱਸ ਇਸਨੂੰ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਪੁੱਛੀ ਜਾਉ ,ਮੈਂ ਆਇਆ ।” ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ਹੋਰ ਮਰੀਜ਼ ਵੇਖਣ ਚਲੇ ਗਏ
ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਡਾਕਟਰ ਫੇਰ ਵਾਪਿਸ ਆ ਗਏ ਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ
“ਹਾਂ ਜੀ ਸਿੰਘ ਸਾਹਬ ਜੀ ਕੀ ਹਾਲ ਹੈ………?”
“ਵਧੀਆ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ਵਧੀਆ ਤੁਸੀਂ ਸੁਣਾਉ ਕੀ ਹਾਲ ਹੈ ਤੁਹਾਡਾ……..?” ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਨੇ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ਨੂੰ ਪੁਛਿਆ
“ਸਿੰਘ ਸਾਹਬ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਦੱਸੋ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਪੰਜਾਹ ਭੇਡਾਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਨੌਂ ਭੇਡਾਂ ਕਿਤੇ ਚਲੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਕਿੰਨੀਆਂ ਭੇਡਾਂ ਬਚੀਆਂ……..?”
“ਹਾ ਹਾ ਹਾ ਹਾ…..?”ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਹੱਸੇ
“ਸਿੰਘ ਸਾਹਬ ਹੱਸੋ ਨਹੀਂ ਦਸੋ…………..?” ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਕਿਹਾ
“ਹਾ ਹਾ ਹਾ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਤੇ ਹਾਸਾ ਆਈ ਜਾਂਦਾ,ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੇ ਚੱਕਰਾਂ ਚ ਪੈ ਗਏ ……?”
“ਹਾ ਹਾ ਹਾ ਦਸੋ ਫਿਰ …..?”
“ਕੋਈ ਵੀ ਭੇਡ ਨਹੀਂ ਬਚੀ ।“”ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ
“ਹਾ ਹਾ ਹਾ ਨਹੀਂ ਸਿੰਘ ਸਾਹਬ ਬਾਕੀ ਫੋਰਟੀ ਵੰਨ ਬਚੀਆਂ ।” ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਕਿਹਾ
“ਨਹੀਂ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪਤਾ,ਜੇ ਇਕ ਭੇਡ ਮੂੰਹ ਚੁੱਕ ਕੇ ਤੁਰ ਪਈ ਤਾਂ ਬਾਕੀ ਭੇਡਾਂ ਵੀ ਉਹਦੇ ਮਗਰੇ ਮੂੰਹ ਚੁੱਕ ਕੇ ਤੁਰ ਪੈਂਦੀਆਂ ਨੇ ਮੂੰਹ ਚੁੱਕ ਕੇ ਇਹ ਭੇਡਾਂ ਦੀ ਭੇਡਚਾਲ ਹੈ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ।”ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਭੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਦਸ ਰਹੇ ਸਨ । ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ਹੁਣ ਚੁਪ ਹੋ ਗਏ …

Thursday, October 27, 2011

ਮੈਂ ਤੇ ਦੀਵਾ (Edited)

- ਗਗਨ ਬਰਾੜ

ਮੈਂ ਤੇ ਦੀਵਾ ਰਾਤ ਸਾਰੀ,
ਰਹੇ ਮੱਘਦੇ ਵਾਰੋ ਵਾਰੀ…
ਨਾ ਹੀ ਪਲਕ ਮੇਰੀ ਝਪਕੀ,
ਨਾ ਇਹਨੂੰ ਨੀਂਦ ਪਿਆਰੀ,
ਮੈਂ ਤੇ ਦੀਵਾ ਰਾਤ ਸਾਰੀ…

ਪੀੜ ਪਰਾਈ ਤੇ ਯਾਦਾਂ ਦੋਵੇਂ,
ਆ ਬੈਠੀਆਂ ਸੀ ਸਿਰਹਾਣੇ,
ਮੱਠੀ ਜਿਹੀ ਪੌਣ ‘ਚ ਰਲਕੇ,
ਨਿੱਘ ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਸੀ ਮਾਣੇ,
ਜਦ ਕਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਡੂੰਘਾ,
ਮੈਨੂੰ ਜਾਵੇ ਛਮਕਾਂ ਮਾਰੀ,
ਮੈਂ ਤੇ ਦੀਵਾ ਰਾਤ ਸਾਰੀ…

ਰਾਤ ਦੇ ਖੂੰਜੇ ਮੈਂ ਬੈਠਾ ਤੇ,
ਦੀਵਾ ਓਢ ਕੇ ਮੇਰਾ ਪੱਲਾ,
ਹਿੰਝਾ ਸਿੱਟ ਕੇ ਠਾਰੀ ਜਾਵਾਂ
ਚੰਦਰੇ ਦਾ ਤੱਪਦਾ ਥੱਲਾ,
ਮੇਰੇ ਵੀ ਕਈ ਚਾਅ ਲੱਥੇ,
ਲਹੀ ਇਹਦੀ ਵੀ ਖੁਮਾਰੀ,
ਮੈਂ ਤੇ ਦੀਵਾ ਰਾਤ ਸਾਰੀ,
ਰਹੇ ਮੱਘਦੇ ਵਾਰੋ ਵਾਰੀ…

खाने की कीमत (लघुकथा)

- डा. अनिल यादव
आज डॉ.विवेक के बेटे डॉ.राजीव की शादी का रिसेप्शन है। शहर के लगभग सभी गणमान्य नामों को आमंत्रण है। सभी आयेंगे भी ऐसा ही विश्वास है। ऐसा इसलिए भी है क्योंकि डॉ.विवेक न केवल एक चिकित्सक हैं बल्कि राजनैतिक रसूख भी रखते हैं। उन्हें लोग एक तावदार डॉक्टर के रुप में भी देखते हैं। उनके बेटे ने भी एम.एस. करके पिताजी के साथ नाम करना शुरु कर दिया है। बहू भी डॉक्टर ढूंढी।
पार्टी शबाब पर थी। इसी बीच काउंटर के एक कोने में शोर सुनाई पड़ा। डी.जे. के शोर में भी आवाज साफ सुनाई पड़ रही थी। मारो स्स्साले को... हरामख़ोर है। मैं अपने को रोक नहीं पाया।
घटनास्थल पर पहुँचा तो देखा एक दस-बारह बरस के बच्चे को कई लोग लात-घूँसों से मार रहे थे। मुझे बताया गया कि यह लड़का खाना खा रहा था। डॉक्टर साहब के ठेकेदार साले ने पकड़ लिया। जब उन्होंने पीटना शुरु किया तो उनके साथ और भी हाथ उठ गये।
लड़का काफी रो रहा था। वह बता रहा था कि उसका भाई कॉफी काउंटर पर काम कर रहा है। वह उसी के साथ था। उसे उसके भाई के सामने लाया गया। डॉक्टर साहब के साले गरजे-
'क्यों बे! ये तेरा भाई है।'
'जी साहब'
'तो यह खाना खायेगा।'
'नहीं साहब'
'तेरे को पैसा नहीं मिलेगा क्या? तू इसे क्यों लाया? जानता है एक प्लेट की कीमत क्या है? छः सौ रुपये हैं। साले... अपनी अम्मा... बीबी... भाई-बहन सबको लाके खिला।' इतना कहकर उन्होंने दो झापड़ रसीद किये। 'कुत्तों... सूअर के औलादों... इसी तरह भीख माँगते रह जाओगे।'
कुछ लोगों ने हंगामा देखकर उनको रोकने की कोशिश की परंतु वो कहाँ मानने वाले। नॉन-स्टॉप गाली दिये जा रहे थे।
हंगामे के दौरान उन्होंने देखा विधायक जी आ गये हैं। लड़के को छोड़कर वे विधायक जी की तरफ मुड़ गये। विधायक जी को प्रणाम कर उन्होंने पूछा, 'और लोग कहाँ हैं विधायक जी।'
'गाड़ी में हैं' ,विधायक जी ने कहा।
'अरे सुक्खू! विधायक जी के सभी लोगों को भीतर खाने के लिए बुला ला।' इतना कहकर डॉक्टर साहब के साले ने विधायक जी के लिए प्लेट लगाना शुरु कर दिया। मार खाया बच्चा कॉफी टेबल के पास आँसू बहा रहा था। उसका भाई कॉफी बनाने में जुट गया। कभी वह कॉफी के भाप को देखता तो कभी अपने रोते भाई को। इसी बीच उसके आँख से टपके दो बूँद कॉफी मशीन पर गिरकर फना हो गये।

دیوالی / ਦੀਵਾਲ਼ੀ

- سکھدرشن دھالیوال

چلو اس دیوالی پر کرتے ہیں کچھ پیار سے بھری باتیں
کہ مہکنے لگیں پھر سے پھولوں کی ترہ یہ دن اور راتیں
ہواؤں میں بھر کر آسائش سمندر میں بھر دیں مٹھاس
کہ برسے ہر طرف پیار کی دھارا جب بھی ہوں برساتیں
پھولوں سے لپٹی ہویی تتلییوں کی ترہ ہوں سبی رشتے
کہیں فاصلوں میں ہی نہ الجھ جائیں دل سے دل کی باتیں
آؤ مٹا دیں دلوں سے دشمنی کا اندھیرا نورِ-دوستی سے
کہ شمس کی ترہ منور ہوں راہے-زندگی میں ملاکاتیں
کوئی پیار سے ہی نہ محروم رہِ جائے خانا-اے-دلا میں
خدا کی توفیق سے آؤ کریں عبادت میں پیار کی باتیں

آسائش : سکھ-چین ۔ شمس: سورجمنور: روشن، پرکاشمان ۔ توفیق : خدا دی رہبری

---------------------------------------------------------------------

- ਸੁਖਦਰਸ਼ਨ ਧਾਲੀਵਾਲ

ਚਲੋ ਇਸ ਦੀਵਾਲੀ ਪਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕੁਛ ਪਯਾਰ ਸੇ ਭਰੀ ਬਾਤੇ
ਕਿ ਮਹਿਕਨੇ ਲਗੇਂ ਫਿਰ ਸੇ ਫੂਲੋਂ ਕੀ ਤਰਹ ਯੇ ਦਿਨ ਔਰ ਰਾਤੇਂ
ਹਵਾਉਂ ਮੇਂ ਭਰ ਕਰ ਆਸਾਇਸ਼ ਸਮੰਦਰ ਮੇਂ ਭਰ ਦੇਂ ਮਿਠਾਸ
ਕਿ ਬਰਸੇ ਹਰ ਤਰਫ਼ ਪਯਾਰ ਕੀ ਧਾਰਾ ਜਬ ਭੀ ਹੋਂ ਬਰਸਾਤੇਂ
ਫੂਲੋਂ ਸੇ ਲਿਪਟੀ ਹੂਯੀ ਤਿਤਲੀਯੋਂ ਕੀ ਤਰਹ ਹੋਂ ਸਬੀ ਰਿਸ਼ਤੇ
ਕਹੀਂ ਫ਼ਾਸਲੋਂ ਮੇਂ ਹੀ ਨਾ ਉਲਝ ਜਾਏਂ ਦਿਲ ਸੇ ਦਿਲ ਕੀ ਬਾਤੇਂ
ਆਉ ਮਿਟਾ ਦੇਂ ਦਿਲੋਂ ਸੇ ਦੁਸ਼ਮਨੀ ਕਾ ਅੰਧੇਰਾ ਨੂਰੇ-ਦੋਸਤੀ ਸੇ
ਕਿ ਸ਼ਮਸ ਕੀ ਤਰਹ ਮੁਨੱਵਰ ਹੋਂ ਰਾਹੇ-ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਂ ਮੁਲਾਕਾਤੇਂ
ਕੋਈ ਪਯਾਰ ਸੇ ਹੀ ਨਾ ਮਹਿਰੂਮ ਰਹਿ ਜਾਏ ਖ਼ਾਨਾ-ਏ-ਦਿਲ ਮੇਂ
ਖ਼ੁਦਾ ਕੀ ਤੌਫ਼ੀਕ ਸੇ ਆਉ ਕਰੇਂ ਇਬਾਦਤ ਮੇਂ ਪਯਾਰ ਕੀ ਬਾਤੇਂ

ਆਸਾਇਸ਼ : ਸੁਖ-ਚੈਨ । ਸ਼ਮਸ: ਸੂਰਜ । ਮੁਨੱਵਰ: ਰੌਸ਼ਨ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ।
ਤੌਫ਼ੀਕ : ਖ਼ੁਦਾ ਦੀ ਰਹਿਬਰੀ

 

Tuesday, October 25, 2011

आज

-वीरेन्द्र शर्मा 'योगी'

आँख मेरी नम नहीं है दिल मगर रोया है आज |
ऐसा लगता है के जैसे बहुत कुछ खोया है आज |

कल जो बोया था वो ही तो काटते हो आजकल,
और कल भी काटना है वो ही जो बोया है आज |
 
वो सुलाना चाहता है मुझ को गहरी नींद में,
मैं जगाना चाहता हूँ उस को जो सोया है आज |

जिस का दामन थाम के सीखा था चलना-बोलना,
अपने कांधे पे उसी की लाश को ढोया है आज |

दर्द का एहसास उस को 'योगी' अब होता नहीं,
कल तलक वो जागता था,हाँ मगर सोया है आज |

Monday, October 24, 2011

मैं कौन ?

- शरण कुमार लिंबाले
मूल मराठी से सूर्यनारायण रणसुभे द्वारा अनुवादित

यह तेजस्वी सूर्य किनके लिए ?
यह अनंत आकाश किनके लिए ?
यह विशाल जलाशय किनके लिए ?
यह विस्तृत देश किनके लिए ?
यह संसद, ये संविधान, ये लोग,
यह समाज, यह कानून किनके लिए ?
ये मनुष्य, मनुष्य लगते ही नहीं
खूंख़ार जानवरों के गिरोफ़ हैं ये,
मैं जी नहीं रहा हूँ रे यहां
सिर्फ़ मृत्यु को टाल रहा हूँ
क्षण-क्षण की मौत
पूरी ज़िन्दगी पर टँगी हुई ।
यह ज़िन्दगी भी क्या है ?
धधकती झोपड़ी में
जलते हुए जीने के लिए
मज़बूरी से की गई कोशिश !
मैं कौन ? मैं किनके लिए ?
गूँगी सत्ता, गूँगी जनता, गूँगी संस्कृति
गूँगे वेद, गूँगे शास्त्र, गूँगी मनुस्मृति ।

Sunday, October 23, 2011

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ... (ਕੁਝ ਬੋਲੀਆਂ ) / (وگدی اے راوی... (کجھ بولیاں

- ਡਾ. ਲੋਕ ਰਾਜ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਵੇ ਗੁਲਾਬ ਦਾ
ਡੋਬਿਆ ਸਿਆਸਤਾਂ ਨੇ ਬੇੜਾ ਵੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਵਿਚ ਸੁੱਟੀਆਂ ਗਨੇਰੀਆਂ
ਭੁੱਲੀਆਂ ਨਾ ਯਾਦਾਂ ਓ ਲਾਹੌਰ ਕਦੇ ਤੇਰੀਆਂ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਪਾਣੀ ਕੰਢੇ ਤੱਕ ਆ ਗਿਆ
ਚੌਧਰ ਦਾ ਭੁੱਖਾ ਲੀਕ ਵਾਘੇ ਵਾਲੀ ਪਾ ਗਿਆ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਵਿਚ ਪਰਨਾ ਨਿਚੋੜਿਆ
ਮਜ੍ਹਬਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਕੋਲੋਂ ਭਾਈ ਨੂੰ ਵਿਛੋੜਿਆ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਉੱਤੋਂ ਝੁੱਲੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ
ਛੁੱਟੀਆਂ ਲਾਹੌਰੋਂ ਅੰਬਰਸਰ ਦੀਆਂ ਫੇਰੀਆਂ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ, ਪਰ ਤਰਸੇ ਚਨਾਬ ਨੂੰ
ਲੱਗੀ ਕੋਈ ਨਿਗ੍ਹਾ ਬੜੀ ਚੰਦਰੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਮੇਰਾ ਚੇਤਾ ਪਿਛੇ ਭੌਂ ਗਿਆ
ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਪੁੰਜ ਇਹਦੇ ਪਾਣੀਆਂ 'ਚ ਸੌਂ ਗਿਆ

.....................................................................

ڈا. لوک راج -

وگدی اے راوی وچ پھلّ وے گلاب دا
ڈوبیا سیاستاں نے بیڑا وے پنجاب دا

وگدی اے راوی وچ سٹیاں گنیریاں
بھلیاں نہ یاداں او لاہور کدے تیریاں

وگدی اے راوی پانی کنڈھے تکّ آ گیا
چودھر دا بھکھا لیک واگھے والی پا گیا

وگدی اے راوی وچ پرنا نچوڑیا
مذہباں نے بھائی کولوں بھائی نوں وچھوڑیا

وگدی اے راوی اتوں جھلیاں ہنیریاں
چھٹیاں لاہوروں امبرسر دیاں پھیریاں

وگدی اے راوی، پر ترسے چناب نوں
لگی کوئی نگاہ بڑی چندری پنجاب نوں

وگدی اے راوی میرا چیتا پچھے بھوں گیا
شانتی دا پنج ایہدے پانیاں 'چ سوں گیا

ਉਹ ਕੁੜੀ

- ਗੁਰਮੀਤ ਸੰਧਾ

ਖਿੱਲਰੇ ਖਿੱਲਰੇ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ,
ਚੁੰਨੀ ਲੀਰੋ ਲੀਰ ਸੰਭਾਲੀ ,
ਮੋਢੇ  ਉੱਤੇ ਬਸਤਾ ਪਾਇਆ ,
ਛੋਟੇ ਨੂੰ ਜਿਸ ਉਂਗਲੀ ਲਾਇਆ ,
ਤੁਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਕੋਈ ਕੁੜੀ ,
ਹੁਣੇ ਗਲੀ ਦਾ ਮੋੜ ਮੁੜੀ |
ਉਹ ਕੁੜੀ ਜਿਸ ਦੀ ਮਾਂ ਆਪਣੇ
ਨਿੱਕੇ ਚਾਰ ਜਵਾਕ ਭੁਲਾ ਕੇ
ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸ ਕੂਟ ਚੜ੍ਹੀ |

ਓਸ ਕੁੜੀ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਅੱਗੇ
ਹਰ ਔਕੜ ਹੀ ਲਿਫਦੀ ਲੱਗੇ
ਤਿੰਨ ਛੋਟੇ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲੇ
ਘਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲੇ
ਚੌੰਕਾ ਸਾਂਭੇ ,ਪਾਣੀ ਢੋਵੇ
ਨਿੱਕੜਿਆਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਧੋਵੇ
ਹੋਵੇ ਜੀਕਣ ਕੋਈ ਸਵਾਣੀ
ਸਿਰ ਤੇ ਚੁੰਨੀ ਅਧੋਰਾਣੀ
ਘਸਮੈਲੀ ਜਿਹੀ ਬੂਟੀਆਂ ਵਾਲੀ
ਰੁੱਖੇ ਵਾਲਾਂ ਸੰਗ ਸੰਭਾਲੀ
ਲਗਦੀ ਹੈ ਕੋਈ ਅਕਲ ਪੁੜੀ ,
ਸਿਧੀ ਤੇ ਅਨਭੋਲ ਕੁੜੀ |

ਅੱਧ  ਪਚੱਧੇ ਆਹਰ ਮੁਕਾ ਕੇ
ਤੁਰਦੀ ਬਸਤਾ ਫੱਟੀ ਚਾ ਕੇ
ਜਿੰਦਰਾ ਲਾ ਕੇ ਘਰ ਦੀ ਚਾਬੀ
ਚੁੰਨੀ ਦੇ ਲੜ ਬੰਨ੍ਹ ਸ਼ਤਾਬੀ
ਛੋਟੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ
ਆਵੇ ਤੁਰੀ ਅਦਾਵਾਂ ਨਾਲ
ਮਲਕ ਜਿਹੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਲੰਘੇ
ਲੇਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੌਰੀ ਮੰਗੇ
ਵਿੱਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਖੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਆਪ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਹੋਰਾਂ ਤੋਂ ਲੰਘ ਜਾਵੇ ਅੱਗੇ
ਤਦ ਉਹ ਬੜੀ ਪਿਆਰੀ ਲੱਗੇ
ਝਟਪਟ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਮੁਕਾ ਕੇ
ਨਿੱਕੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਚੋਂ ਮੁਸਕਾ ਕੇ
ਮੰਗਦੀ ਹੈ ਮੈਥੋਂ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ੀ
ਢਕਣੇ ਖਾਤਰ  ਘੋਰ ਉਦਾਸੀ
ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਲੋਂ ਥੁੜੀ ਥੁੜੀ
ਸਾਦੀ ਤੇ ਅਨਭੋਲ ਕੁੜੀ |

ਉਹ ਨਾ  ਉਚੀ ਉਚੀ ਹੱਸੇ
ਆਪਣੀ ਹੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸੇ
ਜਾਪਣ ਉਹਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਥੱਲੇ
ਤਰਦੇ ਕਈ ਸਵਾਲ ਅਵੱਲੇ
ਸਾਊ ਜਿਹੇ  ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਉੱਤੇ
ਚਾਅ ਉਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ ਸੁੱਤੇ
ਖੌਰੇ ਉਹਦੇ ਮਨ ਦਾ ਬਾਲ
ਤੋਟਾਂ ਦਾ ਨਾ ਕਰੇ ਖਿਆਲ
ਬੋਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਆਣਪ ਜਗਦੀ
ਕਦੇ ਕਦੇ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦੀ
ਉਮਰਾ ਖਾਧੀ ਕੋਈ ਬੁੜ੍ਹੀ
ਉਹ ਸਿਧੀ ਅਨਭੋਲ ਕੁੜੀ |

ਅੱਜ ਵੀ ਜਦ ਉਹ ਚੇਤੇ ਆਵੇ
ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਈ ਚੁਭ ਜਾਵੇ |
ਚੁੰਨੀ ਦਾ ਲੜ ਚਾਬੀ ਵਾਲਾ
ਗਾਹੁੰਦਾ ਮੇਰਾ ਆਲ ਦੁਆਲਾ |
ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਵੀ  ਲਗਦੀ ਹੈ
ਜੀਕਣ ਮੋਹ ਦੀ ਨੈਂ ਵਗਦੀ ਹੈ
ਰੂਹ ਮੇਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਜੁੜੀ
ਉਹ ਸਾਦੀ ਅਨਭੋਲ ਕੁੜੀ ,
ਉਹ ਕੁੜੀ ਜਿਸਦੀ ਮਾਂ ਆਪਣੇ
ਨਿੱਕੇ ਚਾਰ ਜਵਾਕ ਭੁਲਾ ਕੇ
ਖਬਰੇ ਕਿਹੜੀ ਕੂਟ ਚੜ੍ਹੀ |

दुविधा (लुघकथा)

- डा. अनिल यादव

उसने अपने पापा को फोन किया। पूछा, ‘पापा एक बात करनी है। मेरे क्लीनिक में एक महिला आयी है। तीन बच्चों की माँ है। वह प्रेगनेंट है। छः महीने बीत चुके हैं। उसके साथ एक आदमी है लेकिन उसका पति नहीं है। विस्तार से पूछने पर गुस्सा जा रही है। अबॉर्शन करवाना चाहती है।’
‘लेकिन यह तो ख़तरनाक है। तुम उसे समझा दो कि मात्र तीन महीने की ही तो बात है। जैसे इतने दिन वैसे तीन महीने और।’
‘उसे मैंने समझाया लेकिन वो मान ही नहीं रही है। कहती है पाँच हजार ले लो और गिरा दो। कुछ और चाहिए तो बोलो। साथ वाला आदमी भी काफी आरजू-मिन्नतें कर रहा है।’
डॉ.सुनीता ने अपने पापा को विस्तार से बताते हुए आगे कहा, ‘पापा, मेरी समझ में नहीं आ रहा क्या करुँ।’
‘एक बात बताओ, ख़तरा कितना है?’
‘ख़तरा तो बहुत है।’
‘अच्छा उस महिला का दृष्टिकोण कैसा लगता है?’
‘रफ़ है। झुँझला कर बातें कर रही है जैसे मैं उसकी कर्जदार होऊँ।’
‘छोड़ दो, जाने दो, कह दो कि यह तुमसे नहीं होगा। या तुम जरा अपने पति से भी पूछ लो।’
‘मैंने पूछा था। उन्होंने कहा कि जैसा उचित समझो कर लो।’
‘तो ठीक है, मना कर दो। दुविधाग्रस्त मत होओ। पैसे की चिंता मत किया करो। इस कार्य से काफी बदनामी होती है।’
‘लेकिन पापा! मेरी दुविधा या धर्मसंकट कहीं और है। मैं सोचती हूँ कि इसने गलत तो किया ही है लेकिन लोकलाज के डर से यदि इसने कुछ कर लिया तो इसके तीनों बच्चों का क्या होगा? परिवार समाप्त नहीं हो जायेगा?’ फोन पर उसकी आवाज में कंपन होने लगा।
‘बेटा! इतना जज़्बाती ना बनो। ज़रा अपनी भी सोचो। यदि तुमने सफलतापूर्वक अबॉर्ट करा दिया तो सब कहेंगे कि इस तरह का गलत काम तुमने केवल चंद पैसे के लिए किया है और यदि उसके साथ कुछ हो गया तो उसके साथ के हीं लोग कहेंगे कि यदि ख़तरा था तो पहले हाथ हीं नहीं लगाना चाहिए था। बेटा! इस ख़तरनाक काम में न पड़ो और सीधे मना कर दो।’
शायद उसे पापा की बात समझ में आ गयी थी। उसने मोबाईल बंद किया लेकिन उसकी चाल में अभी भी दुविधा थी और उसकी आँखों के सामने तीन-तीन बच्चों की तस्वीर।

ਅਸੀਂ ਪਰਿੰਦੇ ਹੋ ਨਾ ਸਕੇ !

- ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਅਸੀਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲੋਚਦੇ ਰਹੇ
ਪਰਿੰਦੇ ਹੋਣਾ ,
ਪਰ ਅਫਸੋਸ
ਅਸੀਂ ਪਰਿੰਦੇ ਹੋ ਨਾ ਸਕੇ !

ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਉਂਝ ਸਭ ਕੁੱਝ ਸੀ
ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਵਾਲਾ ,
ਚੁੰਝ ਸੀ , ਖੰਭ ਸਨ , ਆਲ੍ਹਣੇ ਸਨ
ਤੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵੀ ,
ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅੰਬਰ ਵੀ ਸੀ
ਤੇ ਉਡਾਰੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਵੀ ,
ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ
ਅਸੀਂ ਪਰਿੰਦੇ ਹੋ ਨਾ ਸਕੇ !

ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਰੰਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵੀ ਸੀ
ਤੇ ਨਸਲ ਦੀ ਵੀ ,
ਅਸੀਂ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੇ ਸਾਂ
ਬੱਚੇ ਵੀ ਕੱਢਦੇ ਸਾਂ
ਤੇ ਬੱਚੇ ਖੰਭ ਵੀ ਫੜਫੜਾਉਂਦੇ ਸਨ ,
ਪਰ ਉੱਡ ਨਾ ਅਸੀਂ ਸਕੇ ਕਦੇ
ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ !

ਇੱਕ ਉਡਾਰੀ ਦੀ ਅਸਮਰੱਥਾ ਨੇ
ਸਾਨੂੰ ਹੋਣ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਪਰਿੰਦੇ !

ਅਸੀਂ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ ਦੇ ਬਨੇਰਿਆਂ ਤੋਂ
ਉਡਾਰੀ ਦੀ ਹਸਰਤ 'ਚ 
ਜਾਂ ਤਾਂ ਕੈਦ ਹੋਏ
ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਪਿੰਜਰਿਆਂ 'ਚ
ਤੇ ਜਾਂ ਜਾ ਕੇ ਬੈਠਦੇ ਰਹੇ
ਸੋਨ-ਛੱਤਰੀਆਂ ਤੇ ,
ਅੰਬਰਾਂ ਦੀ ਨੀਲੱਤਣ ਦਾ ਪਾਸਾਰ
ਸਾਡੇ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ
ਸੁਪਨਾ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ !

ਅਸੀ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੇ
ਤੇ ਫਿਰ ਉਨਾਂ ਦੀ ਤਾਬੀਰ ਲਈ ਤਰਸਦੇ
ਪਰਿੰਦੇ ਹੋ ਨਾ ਸਕੇ !

ਰੈਲੀ

- ਡਾ. ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਕੰਡਾ
ਇਲੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਦਿਨ ਨੇ । ਸਰਕਾਰਾਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਸ਼ੌਕਤ ਤੇ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਰੈਲ੍ਹੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਨੇ । ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇੱਕਠ ਵਿਖਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਮਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਦੂਸਰੀ ਸਟੇਟ ਚੋ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿਹਾੜੀ ਤੇ ਰੈਲੀ ਲਈ ਰੈਲੀ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ਸੀ ਬੱਸਾਂ,ਗੱਡੀਆਂ,ਟਰੇਨਾਂ ਭਰ ਭਰ ਆ ਰਹੀਆਂ ਨੇ । ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਨਸ਼ਾ ਪੱਤਾ ਸਭ ਕੁਝ ਮਿਲਿਆ । ਇਹ ਦਿਹਾੜੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ । ਠਾਂਠਾਂ ਮਾਰਦਾ ਇਕੱਠ ਪੱਤ੍ਰਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਜਾਣਾ ਤਾਂ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਸੀ । ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਜਦੂਰ ਲਗਦੇ ਸਨ । ਰੈਲੀ ਵਰਕਰ ਨੂੰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਪੁੱਛ ਰਿਹਾ ਸੀ
“ਤੁਹਾਡਾ ਮੁਖ ਮੁੱਦਾ ਕੀ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ….?”
“ਹੂੰ ਜੀ ਚਾਹ ਪੀਣੀ ਆ….।” ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਚ ਸੀ ।
ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਚਾਹ ਤੇ ਲੰਗਰ ਦਾ ਠੇਕਾ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਟੱਰਕ ਚੋਂ ਕੋਇਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਲਵਾ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਰਿਹਾ ਨਾ ਗਿਆ ਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ
“ਭਾਈ ਸਾਹਬ ਕੋਇਲਿਆਂ ਦਾ ਟਰੱਕ ਭਰ ਕੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੀ ।”
“ਇਸ ਵਿਚ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ ………….?”ਪਤੱਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ
“ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਵਿਚਾਰੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਹੋ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪੱਖ ਚ ਆਏ ਹੋ ਇਹ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰੇ ਇਹਨਾਂ ਟਰੱਕ ਵਿਚ ਆਏ ਕੋਇਲਿਆਂ ਵਾਂਗ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਇਹ ਕਿਹੜੀ ਭੱਠੀ ਚ ਮੱਚਣਗੇ ।” ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਤੇ ਉਹ ਪੱਤਰਕਾਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਥੇ ਚਲਿਆ ਗਿਆ । ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ ਚਾਰ ਪੰਜ ਸ਼ਾਇਦ ਸਰਕਾਰੂ ਚੈਨਲ ਬਰੇਕਿੰਗ ਨਿਊਜ਼ ਦੱਸ ਰਹੇ ਸੀ ਤਿਲ ਸੁੱਟਣ ਨੂੰ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋ ਵੱਡੀ ਰੈਲੀ ਰਹੀ ।ਰੈਲੀਆਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਅਖ਼ਬਾਰ ਭਰੇ ਪਏ ਸੀ ।

हर बंदा , रावण औ राम

- राजीव जयस्वाल

हर बंदे में
प्रेम भावना
हर बंदे में
प्रणय कामना
हर बंदे में
प्रभु बंदगी
हर बंदे में
है दरिंदगी |

हर बंदे में
एक कविता
हर बंदे में
एक रचियता
हर बंदे में
एक देवता
हर बंदे में
छिपा प्रेत सा |

हर बंदे में
छोटा सा बच्चा
हर बंदे में
आदम एक सच्चा
हर बंदे में
आकुल मन एक
हर बंदे में
रोगी तन एक |

हर बंदा
है गुण की ख़ान
हर बंदा
बोधिसत्व महान
हर बंदा
देवत्व स्वरूप
हर बंदा
कृतित्व अनूप |

हर बंदा
कोशिका का जाल
हर बंदा
परमाणु ख़ान
हर बंदा
एक जटिल शरीर
हर बंदा
है संत कबीर |

हर बंदा
पावन ज्यों गंग
हर बंदा
नीचा औ नंग
हर बंदा
रावण औ राम
हर बंदा
कन्स औ श्याम
हर बंदा
निपट बकवास
हर बंदा
है प्रभु निवास |

ਬੜਾ ਚਿਰ ਹੋਇਆ

- ਡਾ. ਰੰਜੂ ਸਿੰਘ

ਚਿਰ ਹੋਇਆ ਮਾਂ,ਬੜਾ ਹੀ ਚਿਰ ਹੋਇਆ,
ਤੇਰੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਿਆ ਤੇ ਤੇਰੇ ਹਥ ਚੁੰਮਿਆਂ,
ਚਿਰ ਹੋਇਆ ਮਾਂ,ਬੜਾ ਹੀ ਚਿਰ ਹੋਇਆ,

ਕਿੰਨੇ ਪਲ ਬੀਤੇ,ਕਿੰਨੇ ਮਹੀਨੇ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਯੁਗ,
ਪਰ ਅਜੇ ਤਕ ਕੋਈ ਕਦੇ ਮਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ,
ਜੋ ਲਿਖੀ ਸੀ ਮਾਂ ਮੈਂ ਬੜੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਦੇ ਨਾਲ,
ਓਹਦਾ ਹਰ ਹਰਫ਼ ਅੱਜ ਵਿਓਗੀ ਹੋਇਆ,
ਮੈਂ ਲਿਖਦੀ ਹਾਂ ਜਾਂਦੀ,ਪਰ ਇਹ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੁੰਦੀ,
ਮਾਂ,ਸਿਆਹੀ ਤਾਂ ਮੁੱਕ ਗਈ,ਪਰ ਅੰਤ ਨਾ ਹੋਇਆ,
ਇਹ ਅਧੂਰੀ ਦੀ ਅਧੂਰੀ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ,
ਮੇਰਾ ਪੂਰਾ ਸ਼ਬਦ-ਕੋਸ਼ ਵੀ ਖਾਲੀ ਹੋਇਆ,
ਤੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਇਹਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਤਾਂ ਸਹੀ,
ਮੇਰੇ ਗੀਤਾਂ ਨੇ ਦੱਸ ਤੇਰਾ ਭਲਾ ਕੀ ਖੋਇਆ,
ਮੇਰੀ ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਲੱਗੇ ਮੈਨੂੰ ਤੀਰਥ ਵਰਗੀ,
ਇਹਦਾ ਹਰ ਅੱਖਰ ਮੈਂ ਦੁਧ ਨਾਲ ਧੋਇਆ,
ਤੈਨੂ ਦਿਖਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ,ਤੈਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ,
ਇਸ ਦੇ ਹਰ ਲਫ਼ਜ਼ ਨੇ ਤੇਰੇ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਛੋਇਆ,
ਤੂੰ ਯਾਦ ਕਰ,ਤੂੰ ਹੀ ਕਿਹਾ ਕਰਦੀ ਸੀ ਕਦੇ,
ਕੀ ਮੈਂ ਖੁਦ ਹੀ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਹਾਂ,ਫੇਰ ਹੁਣ ਕੀ ਹੋਇਆ,
ਹਾਂ ਮੈਂ ਓਹੀ ਬਿਰਖ,ਜੀਹਦੀ ਛਾਂ ਲੱਗੇ ਠੰਡੀ,
ਪਰ ਇਸਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਤੂੰ ਆਪ ਕਦੇ ਸੀ ਬੋਇਆ,
ਮੇਰਿਆਂ ਪੱਤਿਆਂ ਨੇ ਕਿੰਨੀ ਖੜਖੜ ਵੀ ਲਾਈ,
ਇਸ ਸ਼ੋਰ-ਸ਼ਰਾਬੇ ਨੇ ਤੇਰਾ ਚੈਨ ਵੀ ਖੋਇਆ,
ਚੰਨ ਤੇਰੇ ਨੇ ਮਾਂ,ਬੜੀ ਚਾਨਣੀ ਫੈਲਾਈ,
ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਵੀ ਗਿਆ ਇਸ ਨਾਲ ਧੋਇਆ,
ਮੰਨਿਆ ਕੀ ਘੁੱਪ ਰਾਤਾਂ ਨੇ ਤੇਰੀ ਨੀਂਦ ਵੀ ਉਡਾਈ,
ਮੇਰੇ ਅਥਰੂਆਂ ਦਾ ਫੇਰ ਵੀ ਮਾਂ,ਹਿਸਾਬ ਨਾ ਹੋਇਆ,
ਰਿਸ਼ਤਾ ਸੀ ਡੂੰਘਾਂ ਚੰਨ ਤੇ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚ,
ਹੁਣ ਸਾਗਰ ਹੈ ਸ਼ਾਂਤ ਪਰ ਤਾਰਾ ਹਰ ਰੋਇਆ,
ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਸਚ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲੈਦਾਂ,
ਤੇਰੇ ਨਿਘ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਮੈਂ ਕਦੇ ਨਾ ਖੋਇਆ,
ਜੋ ਹੋਇਆ ਸੀ ਮੈਂ ਸਭ ਤਕ਼ਦੀਰ ਤੇ ਮੜ੍ਹ ਦਿੱਤਾ,
ਚਲ ਕੀ ਹੋਇਆ,ਮਾਂ,ਫੇਰ ਕੀ ਹੋਇਆ,
ਤੂੰ ਲੱਗੇ ਮੈਨੂੰ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਬਾਲੜੀ ਵਰਗੀ,
ਤੇਰੀ ਹਰ ਜ਼ਿਦ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਜਿਗਰਾ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ,
ਵੇਖ,ਲੜਦੀ ਹਾਂ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕਲੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ,
ਸਚ ਦੱਸ ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਮੇਰੇ ਤੇ ਕਦੇ ਫ਼ਖਰ ਨਾ ਹੋਇਆ?

ਚਿਰ ਹੋਇਆ ਮਾਂ ਬੜਾ ਹੀ ਚਿਰ ਹੋਇਆ,
ਤੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਿਆ ਤੇ ਤੇਰੇ ਹਥ ਚੁੰਮਿਆਂ,
ਚਿਰ ਹੋਇਆ ਮਾਂ ਬੜਾ ਹੀ ਚਿਰ ਹੋਇਆ

ਬਿੰਦੀ / بندی

ਬਿੰਦੀ ਬਿੰਦੀ ਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਆਖਦਾ ਹੈ ਹੁੰਦੀ ਜੱਗ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰ ਬਿੰਦੀ
ਇੱਕ ਅੱਗੇ ਬਿੰਦੀ ਦੂਜੀ ਪਿੱਛੇ ਬਿੰਦੀ ਬਿੰਦੀ ਬਿੰਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਚਕਾਰ ਬਿੰਦੀ
ਜਦੋਂ ਸੁੰਨ ਅਵਸਥਾ 'ਚ ਮਨ ਜਾਵੇ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ "ਠੰਡੀ ਠਾਰ"
ਬਿੰਦੀ
ਰੌਲ਼ਾ ਜਦੋਂ ਵਿਚਾਰਾ ਦਾ ਆਣ ਪੈਂਦਾ ਲੱਗੇ ਜਿੰਦੜੀ ਨੂੰ "ਤੱਤੀ ਤਾਰ" ਬਿੰਦੀ
ਤੁਸੀ ਬਿੰਦੀਆਂ ਪਾਕੇ ਭੱਜ ਚੱਲੇ ਸਾਡੀ ਜਿੰਦ ਤੇ ਬਿੰਦੀਆਂ ਭਾਰ ਬਣੀਆਂ
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਂਗ ਲਗਦੇ ਇਹ ਤਾਂ ਬਿੰਦੀਆਂ ਸਮਝ ਲੋ ਖਾਰ ਬਣੀਆਂ

----------------------------------------------------------------------------------------

بندی بندی تے ہر کوئی آکھدا ہے ہندی جگّ دے وچّ ہزار بندی
اک اگے بندی دوجی پچھے بندی بندی بندی دے اک وچکار بندی
جدوں سنّ اوستھا 'چ من جاوے لگن لگّ پیندی "ٹھنڈی ٹھار" بدی
رولا جدوں وچارا دا آن پیندا لگے جندڑی نوں "تتی تار" بندی
تسی بندیاں پاکے بھجّ چلے ساڈی جند تے بندیاں بھار بنیاں
جہڑے شبد لکھدے پھلاں وانگ لگدے ایہہ تاں بندیاں سمجھ لو خار بنیاں

– ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਨਾਮ /   جسوندر سنگھ انام  

====================================================

ਅਰਥ ਹੀਣ ਨ੍ਹਾਂ ਬਿੰਦੀ ਨੂੰ ਆਖਿਓ ਜੀ
ਬਿੰਦੀ ਵਡੇ ਵਡੇ ਹੈ ਕਮਾਲ ਕਰਦੀ
ਲਫਜਾਂ ਬਾਹਦ ਲਗੇ ਗੱਲ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ
ਡਾਟ ਕਾਮ 'ਚ ਲਗ ਈ-ਮੇਲ ਬਣਦੀ
ਰੁਪੈ ਪੰਜਾਹ ਹੋਣ ਜੇ ਲੱਗੇ ਪੰਜਾਹ ਬਾਹਦ
ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਹ ਦੇ ਹੋਵੇ ਅਠਾਨੀ ਬਣਦੀ
ਇਕ ਇਕ ਬਿੰਦੀ 'ਚ ਹੈ ਬ੍ਰੇਹਮੰਡ ਜਾਣੋ
ਲੱਗੇ ਛੋਟੀ ਪਰ ਕੰਮ ਅਪਾਰ ਕਰਦੀ
ਬਿਨਾ ਬਿੰਦੀ ਦੇ ਗਣਿਤ ਨਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ
ਬਿੰਦੀ ਇਸ਼ਾਰੀਆ ਬਣ ਕੰਮ ਰਾਸ ਕਰਦੀ
ਬਣਕੇ ਸਿਗਨਲ ਹਰੀ ਤੇ ਲਾਲ ਬਿੰਦੀ
ਮੋਟਰ ਗੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਹੈ ਰਾਹ ਦਸਦੀ
ਬਣਕੇ ਤਾਰਾ ਜੇ ਚਮਕੇ ਵਿਚ ਅਰਸ਼ੀਂ
ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦਸਦੀ
ਲਖਾਂ ਬਿੰਦੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣਦੀ ਇਕ ਫ਼ੋਟੋ
ਭੇਦ ਵਡਾ ਹੈ ਇਹ ਖੁਰਦਬੀਨ ਦਸਦੀ
'ਜੀਤ' ਭੇਦਾਂ ਦੀ ਭਰੀ ਹੈ ਹਰ ਬਿੰਦੀ
ਵੇਖੋ ਚੰਨ ਤੋਂ ਲਗੇਗੀ ਧਰਤ ਬਿੰਦੀ

----------------------------------------------------------------------------------------
ارتھ ہین نھاں بندی نوں آکھؤ جی
بندی وڈے وڈے ہے کمال کردی
لفظاں باہد لگے گلّ مکّ جاندی
ڈاٹ کام 'چ لگ ای-میل بندی
روپے پنجاہ ہون جے لگے پنجاہ باہد
پہلاں پنجاہ دے ہووے اٹھانی بندی
اک اک بندی 'چ ہے بریہمنڈ جانو
لگے چھوٹی پر کم اپار کردی
بنا بندی دے گنت نہی ہو سکدا
بندی اشاریہ بن کم راس کردی
بنکے سگنل ہری تے لال بندی
موٹر گڈیاں نوں ہے راہ دسدی
بنکے تارہ جے چمکے وچ عرشیں
ریگستان دے راہیاں نوں راہ دسدی
لکھاں بندیاں نال بندی اک فوٹو
بھید وڈا ہے ایہہ خودبین دسدی
'جیت' بھیداں دی بھری ہے ہر بندی
ویکھو چن توں لگیگی دھرت بندی

– ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਤ / بکرمجیت سنگھ جیت

Saturday, October 22, 2011

ਆਪਾਂ ਮਿਲੀਏ ਬੰਦੇ ਹੋ ਹੋ..

- ਹਰਮਨ ਜੀਤ

ਕਿਰਨਾਂ ਵਾਂਗਰ ਨੰਗੇ ਹੋ ਹੋ
ਇੱਕ ਅੰਗੇ ਇੱਕ ਰੰਗੇ ਹੋ ਹੋ..
ਪਾਵਨ ਜਮਨਾ ਗੰਗੇ ਹੋ ਹੋ
ਰਾਵੀ ਝਨਾਂ ਤਰੰਗੇ ਹੋ ਹੋ..
ਨਿੰਮ ਨਸੂੜੇ ਜੰਡੇ ਹੋ ਹੋ
ਗੁੰਦੇ ਫੁੱਲ ਕਦੰਬੇ ਹੋ ਹੋ..
ਬੇਰੀ ਸਾਹਿਬ ਕੰਡੇ ਹੋ ਹੋ..
ਗਿਰੀ ਗੋਵਰਧਨ ਕੰਗੇ ਹੋ ਹੋ..
ਸਰਪਾਂ ਮਣੀਆਂ ਚੰਦੇ ਹੋ ਹੋ
ਜਾਂ ਤਿੱਤਰ ਦੇ ਖੰਭੇ ਹੋ ਹੋ..
ਮੂਲ ਸਵਾਸ ਮੁਕੰਦੇ ਹੋ ਹੋ
ਜੋਤੀ ਰੂਪ ਜਲੰਦੇ ਹੋ ਹੋ..
ਨੀਰਾਂ ਤੁੱਲ ਵਗੰਦੇ ਹੋ ਹੋ
ਮਿੱਟੀ ਵਾਂਗ ਉਡੰਦੇ ਹੋ ਹੋ..
ਪੀੜਾਂ ਵੱਜਦੇ ਘੰਡੇ ਹੋ ਹੋ
ਅਗਨਕੁੰਟ ਪਰਚੰਡੇ ਹੋ ਹੋ..
ਕੋਰੇ ਸਾਫ਼ ਨਿਸੰਗੇ ਹੋ ਹੋ
ਏਕਨੂਰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੇ ਹੋ ਹੋ..
ਹਰਿਚੰਦਨ ਦੇ ਫੰਭੇ ਹੋ ਹੋ
ਤੂੰ ਤੇ ਮੈਂ ਜਗਦੰਬੇ ਹੋ ਹੋ..
ਚੰਗੇ ਹੋ ਹੋ ਮੰਦੇ ਹੋ ਹੋ
ਆਪਾਂ ਮਿਲੀਏ ਬੰਦੇ ਹੋ ਹੋ..

Thursday, October 20, 2011

ਸਹਿਮ ਪਰਛਾਵਿਆਂ ਦਾ

- ਸੁਖਦਰਸ਼ਨ ਧਾਲੀਵਾਲ
ਆਨੰਦ ਦੇ ਗ਼ਹਿਰੇ ਅਨੁਭਵ ਚੋਂ
ਗੁਜ਼ਰਿਆ ਹੈ ਬਾਣੀ ਦਾ ਇਹ ਖ਼ਤ
ਜੀਹਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ
ਲਿਪਟੀ ਹੋਈ ਸੰਵੇਦਨਾ
ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਦਸਤਕ !
ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਸਮਿਆਂ 'ਚ
ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਰਹੀ ਸੁਰਤ ਤੋਂ
ਹਉਮੈਂ ਦੀ ਧੂੜ ਹਟਾਉ
ਜਿਸਮ ਵਿਚ
ਆਦਿ ਤੋਂ ਬੇਹੋਸ਼ ਪਈ
ਚੇਤਨਾ ਤਾਈਂ ਜਗਾਉ
ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ ਆਪਣਾ ਸਫ਼ਰ
ਆਪਣੇ ਹੀ ਪੈਰਾਂ ਉੱਤੇ
ਕਿ ਹਰ ਪਲ ਹਰਿ ਰੰਗ ਬਿਖਰੇ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਤੇ

ਦਿਉ ਲਹੂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਰਵਾਨਗੀ
ਲਿਆਉ ਜੀਵਨ-ਕਾਲ ਵਿਚ
ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਪਰਿਵਰਤਣ
ਤੇ ਆਤਮ-ਸਮਰਪਣ
ਕਿ ਰੂਹ ਦੇ ਦਰਪਣ 'ਚੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆਏ
ਇਸ਼ਟ ਦਾ ਸੁਰਖ਼ ਚਿਹਰਾ
ਤੇ ਮੁਕ ਜਾਏ ਦਰ-ਬ-ਦਰ ਦੀ ਭਟਕਣ !

ਕਿਸੇ ਚਮਤਕਾਰ ਦੀ ਆਸ ਵਿਚ
ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ ਅਰਥਹੀਣ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਸਰਦ ਲਹੂ 'ਚੋਂ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ
ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਖ਼ਾਬ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ
ਰੂਹ 'ਚ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਨਵੇਂ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ
ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਪਸਰਦਾ ਹੈ
ਭਰਮ ਦਾ ਅੰਧਕਾਰ |

ਬਸ ਇਹ ਤਾਂ ਇਕ ਸੋਚ ਵਿਚ
ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਸਦੀਵੀ ਭਟਕਣ
ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸ਼ੋਰ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ
ਤੇ ਹਰ ਤਰਫ਼ ਸੁੰਗੜ ਰਹੇ
ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ
ਵਹਾ ਰਹੀ ਹੈ ਦਰਦ ਭਰੇ ਅੱਥਰੂ
ਵਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ 'ਚੋਂ
ਖ਼ੁਸ਼ਗਵਾਰ ਮੌਸਮਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨੇ
ਸਰਕ ਰਹੇ ਨੇ ਨਜ਼ਰਾਂ 'ਚੋਂ
ਵਾਰ ਵਾਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੁਪਨੇ
ਤੇ ਤੁਸੀਂ
ਕਿਸੇ ਦਸਤਕ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ
ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ
ਸਹਿਮ ਦੀ ਕ਼ਬਰ ਵਿਚ ਦਫ਼ਨ
ਆਪਣੇ ਹੀ ਪਰਛਾਵਿਆਂ ਤੋਂ ਡਰ ਕੇ

Wednesday, October 19, 2011

ਤੂੰ ਰੱਖੀਂ ਬਨ੍ਹੇਰੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਦੀਵਾ ਬਾਲ

-ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਨਾਮ (ਕੈਨੇਡਾ)
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਅਜਿਹੇ ਰਹੱਸਮਈ , ਅਤਿ ਖੁਸ਼ੀ , ਦੁਖਦਾਈ ਪਲ ਅਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਜ਼ੁਬਾਨ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਦਿਂਦੀ , ਸ਼ਬਦ ਸਾਥੋਂ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਜਾਂ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਰਾਹੀ ਆਪਣੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿੱਛੜੇ ਸਾਥੀ ਮਿਲਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਬਜਾਇ ਘੁੱਟ ਘੁੱਟ ਜੱਫੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਪਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ , ਅਚਾਨਕ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਖਬਰ ਨਾਲ਼ , ਲਾਟਰੀ ਨਿੱਕਲ਼ਣ ਨਾਲ ਮਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਤਨ ਵੀ ਨੱਚ ਉਠਦਾ ਹੈ । ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਭੰਨਿਆ ਮਨੁੱਖ ਕੁਝ ਬੋਲਣ ਦੀ ਥਾਂ ਅੱਖਾਂ ਚ ਅੱਥਰੂ ਭਰ ਉਤਾਂਹ ਨੂੰ ਬਾਹਾ ਉਲਾਰਦਾ ਹੈ । ਪੁੱਤਰ ਦੀਆਂ ਬਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਲੈ ਲੈਣ ਲਈ ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਪੀਂਦੀ ਹੈ । ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲੇ ਜਾਣ ਜਾਂ ਕੋਈ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀਆਂ ਨੁ ਲੰਬੀਆਂ ਅਸੀਸਾਂ ਦੇਵੇ , ਸ਼ਬਦ ਸੀਮਿਤ ਨੇ ਪਰ ਵੱਡੇ ਅੱਗੇ ਝੁਕ ਜਾਣਾ ਤੇ ਮਾਂ ਚਾਚੀ ਤਾਈ ਦਾ ਪਿਆਰ ਭਰਿਆ ਹੱਥ ਸਿਰ ਤੇ ਆ ਟਿਕਣਾ ਅਨੰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ । ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਟ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ , ਮਨੋਕਾਮਨਾ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਵਰਤ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਇਸੇ ਕੜੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਤਹਿ ਚੋਂ ਆਤਮਿਕ ਹੁਲਾਰੇ ਨਾਲ਼ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਉਠਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਨੱਚ ਸਕਦਾ ਹੈ , ਦੁੱਖ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਅਗੰਮੀ ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਸਹਾਇਤਾ ਮੰਗ ਸਕਦਾ ਹੈ , ਇਸ ਨਾਲ਼ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਸੱਟ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਸਗੋਂ ਅਸੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ, ਗਮੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰੀਕ ਹੋ ਕੇ ਖੁਸੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਜਾਂ ਦੁੱਖ ਵਿੱਚ ਸਹਾਰਾ ਬਣਨ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣਦੇ ਹਾਂ । ਪਰ ਕੁਝ ਫੋਕਟ ਗੱਲਾਂ ਜਦੋਂ ਜਰੂਰੀ ਰਸਮ ਬਣਾਕੇ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਵਰਗ ਦੇ ਸਿਰ ਮੜ੍ਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਵੰਡੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਮਸਲਨ ਕਰਵਾ ਚੌਥ , ਮੜ੍ਹੀ ਮਸਾਣਾ ਦੀ ਪੂਜਾ , ਰੱਬ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਜਾਂ ਨਾ ਮੰਨਣ ਭਾਵ ਹਰ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਹੱਕ ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਆਪਣਾ ਧੜਾ ਬਣਾ ਕੇ ਬੈਠ ਗਏ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਆਖਰੀ ਮਸੀਹਾ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਨ । ਕਿਸੇ ਵਿਚਾਰ , ਰਸਮ , ਧਰਮ ਜਾਂ ਧੜੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਅੰਗ ਬਣਾਕੇ ਬੈਠੇ ਲੋਕ ਆਪ ਸੁਧਰਨ ਜਾਂ ਨਾ ਸੁਧਰਨ ਪਰ ਦੂਜੇ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਨਕਾਰਨ ਜਾਂ ਸੁਧਾਰਨ ਵਿੱਚ ਸੜਦੇ ਕੁੜ੍ਹਦੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਅੰਤ ਸਮੇ ਕੋਝੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਕੁੜੱਤਣ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਠੋਸ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਣਿਆਈ ਮੌਤ ਦੇ ਚੁਰਾਹੇ ਚ ਖੜਾ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਵਖਰੇਵੇਂ ਸਬੰਧੀ ਅਖਬਾਰਾ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਜੰਗ , ਰੋਸ ਮੁਜਾਹਰਿਆਂ , ਹੱਥੋ-ਪਾਈ , ਡਾਂਗੋ-ਸੋਟੀ ਅਤੇ ਕਿਰਪਾਨੋ-ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲੀ ਤੋਂ ਕਤਲੋਗਾਰਤ ਦੰਗੇ ਫਸਾਦ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸਾਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ।
ਕੋਈ ਸਿਰਫਿਰਿਆ ਕੱਟੜ ਗਿਆਨਵਾਨ , ਮੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਢਾਹ ਸਕਦਾ ਹੈ , ਮਟੀ ਤੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਰਹੇ ਗਰੀਬ ਦੇ ਸਿਰ ਡਾਂਗ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦਾ ਕਿ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜੋ ਵਿਚਾਰਾ ਦੀ ਮੜ੍ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਣੀ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਢਹੁਣਾ ਹੈ । ਗਿਆਨ ਵੀ ਡਾਂਗ ਤੇ ਪਰੋਸ ਕੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗੇ ਨੂੰ ਕੱਢਣਾ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਹੈ ਪਰ ਜੇ ਕੋਈ ਡਿੱਗੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਡਾਂਗ ਦੀ ਹੁੱਝ ਮਾਰ ਮਾਰ ਕਹੇ ਬਾਹਰ ਨਿੱਕਲ਼ ਉਏਤਾਂ ਅਗਲਾ ਬਾਹਰ ਨਿੱਕਲਣ ਨਾਲੋ ਡੁੱਬ ਕੇ ਮਰਨਾ ਪੁੰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਸਿਰਫ ਹਉਂ ਨੂੰ ਪੱਠੇ ਪਉਣ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸੌ ਰੁਪਏ ਦਾ ਖਾਣਾ ਖੁਆ ਕੇ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦਾ ਫੋਟੋ ਸਮੇਤ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਦੇਣਾ ਇਸ ਦੀ ਸੱਜਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਰਾਜਨੀਤਕ ਧੜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਧਾਰਮਿਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰੂ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਧੜੇ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਹਨ । ਨਾ ਕੋ ਬੈਰੀ ਨਹੀਂ ਬੇਗਾਨਾ ਦਾ ਉਪਦੇਸ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਧਰਮ ਦੇ ਦੋ ਧਰਮ ਸਥਾਨਾ ਦਾ ਆਪਸੀ ਕਾਟੋ ਕਲੇਸ਼ ਪਿਆਰ ਦੀ ਥਾਂ ਈਰਖਾ ਨਾਲ਼ ਝੋਲੀਆਂ ਭਰਦਾ ਹੈ । ਢੱਠੇ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ।
ਸਾਲ ਵਿਚ ਵੀਹ ਵਾਰ ਜਾਗਰਤੀ ਜਾਂ ਗਿਆਨ ਵੰਡਣ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨੋ-ਸ਼ੌਕਤ ਵਿਖਾਉਣ ਬਹਾਨੇ ਦਸ-ਦਸ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੇ ਜਲੂਸਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਦਾ ਤੇਲ ਫੂਕਣ ਤੇ ਰਸਤੇ ਰੋਕ ਕੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਣਿਆਈ ਮੌਤ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾ ਉਹੀ ਪੈਸਾ ਸੌ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਨਰੋਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਤੇ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਫ ਮਨ ਨੂੰ ਧੱਕੇ ਨਾਲ਼ ਕਿਸੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਨਰੜਣ ਦੀ ਥਾਂ ਚੰਗਾ ਮਾੜਾ ਸਮਝਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਜੇ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੱਫਣ ਅਤੇ ਭਾਈ ਨੂੰ ਅਰਦਾਸ ਭੇਟਾ ਦੇਣ ਲਈ ਚੰਦਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਨਾਲੋ ਉਹਦੇ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਭੈਣ ਦਾ ਸਿਰ ਢਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ । ਡੂੰਘੀ ਖੱਡ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਰਾਹ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਾੜ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਲੋਕ ਆਪੇ ਰਾਹ ਬਦਲ ਲੈਣਗੇ । ਖਾਈ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਸੌਖਾ ਹੈ ਪਰ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਦੇ ਹੱਥ ਰੱਸਾ ਫੜਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਨਿਬੜਦਾ ਹੈ ।

ਮੇਰਾ ਬਾਪੂ ਮੇਰਾ ਬੇਲੀ / میرا باپو میرا بیلی

- ਮੁਖਵੀਰ ਸਿੰਘ / مکھویر سنگھ

ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਦਿਨ ਯਾਦ ਨਹੀਂ
ਜਦ ਮੇਰਾ ਬਾਪੂ 'ਘੋੜਾ' ਸੀ
ਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ 'ਸਵਾਰੀ'
ਪਰ ਉਹ ਦਿਨ ਮੈਨੂੰ
ਨਹੀਂ ਭੁੱਲ ਸਕਦੇ
ਜਦ ਬਾਪੂ ਦੇ ਮੋਢੇ ਚੜ੍ਹ
ਦੁਨੀਆਂ ਦੇਖੀ ਸਾਰੀ ,
ਕਿੱਡੀ ਵੱਡੀ ਦੌਲਤ ਸੀ
ਉਹ ਛੋਟਾ ਪੈਸਾ
ਜੋ ਚੱਕ ਭੱਜ ਜਾਣਾ
ਤੇ ਕਰ ਜਾਣੀ ਖ਼ਾਲੀ
ਬਾਪੂ ਦੇ ਹਥੇਲ਼ੀ।
ਮੇਰਾ ਬਾਪੂ ਮੇਰਾ ਬੇਲੀ

ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨਾ ਆਵੇ
ਜੋ ਮਹਿਤਾ ਕਾਲੂ ਨੂੰ 'ਖਲ਼ਨਾਇਕ' ਦੱਸਦੇ ਨੇ,
ਕੀ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦਾ ਬਚਪਨ ਨਜ਼ਰ ਨਾ ਆਵੇ?
ਉਹਨਾਂ ਉਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਮਨਫ਼ੀ ਕਿਉਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ
ਜਦ ਬਾਬੇ ਦਾ ਬਾਪੂ ਮੋਢੇ ਚੱਕ ਖਿਡਾਵੇ?
ਬਾਬਾ ਮਹਾਨ ਸੀ
ਪਰ ਪਿਉ-ਦਿਲ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ
ਕਿਸੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਿਉਂ ਨਾ ਕੀਤੀ?
ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਬਾਬੇ ਦੇ ਬਾਪੂ ਦੀ
ਕਿਹੜੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ?
ਉਹ ਤਾਂ ਬੱਸ ਬਾਪੂ ਸੀ,
ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਵਰਗਾ
ਜੋ ਰਹਿਣਾ ਚਾਵੇ
ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਨਾਲ ਵਾਂਗ 'ਸੰਗ-ਸਹੇਲੀ' ।
ਮੇਰਾ ਬਾਪੂ ਮੇਰਾ ਬੇਲੀ

ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਔਰਗਜ਼ੇਬ ਬਾਪੂ
ਪੱਥਰ ਦਿਲ ਸੀ
ਜੋ ਆਪਣੇ ਬਾਗ਼ੀ ਪੁੱਤ** ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਵੇ,
ਕਦੀ ਨਾਲ ਰੌਣ ਵਾਲਾ ਪੱਥਰ ਦਿਲ ਬਾਪੂ
ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਦੀ ਲਾਸ਼ 'ਤੇ ਫਿਰ ਫੁੱਟ-ਫੁੱਟ ਰੋਵੇ।
ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ ! ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਕੋਈ ਰਾਜ ਭਾਗ ਨਹੀਂ ਹੈ,
ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਸੁਪਨੇ 'ਤੇ ਹੀ
ਆਪਣਾ 'ਮਹਿਲ' ਬਣਾਇਆ।
ਮੇਰਾ ਬਾਪੂ ਤਾਂ ਓਹੀ ਬਾਪੂ ਹੈ
ਜੋ ਕਦੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਪੋਰੀ ਛਿੱਲ ਕੇ ਦਿੰਦਾ,
ਕਦੇ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਗੁੜ ਦੀ ਭੇਲੀ ।
ਮੇਰਾ ਬਾਪੂ ਮੇਰਾ ਬੇਲੀ

-----------------------------------------------------------

مینوں اوہ دن یاد نہیں
جد میرا باپو 'گھوڑا' سی
تے میں اس دی 'سواری'
پر اوہ دن مینوں
نہیں بھلّ سکدے
جد باپو دے موڈھے چڑھ
دنیاں دیکھی ساری ،
کڈی وڈی دولت سی
اوہ چھوٹا پیسہ
جو چکّ بھجّ جانا
تے کر جانی خالی
باپو دے ہتھیلی۔
میرا باپو میرا بیلی

مینوں تاں اوہناں لوکاں دی سمجھ نہ آوے
جو مہتہ کالو نوں 'کھلنائک' دسدے نے،
کی اوہناں لوکاں نوں بابے نانک دا بچپن نظر نہ آوے؟
اوہناں اوہ درش منفی کیوں کر دتا
جد بابے دا باپو موڈھے چکّ کھڈاوے؟
بابا مہان سی
پر پیو-دل نوں سمجھن دی
کسے کوشش کیوں نہ کیتی؟
ایہہ اوہناں لوکاں بابے دے باپو دی
کہڑی تصویر پیش کیتی؟
اوہ تاں بسّ باپو سی،
میرے باپو ورگا
جو رہنا چاوے
اپنے پتّ نال وانگ 'سنگ-سہیلی'۔
میرا باپو میرا بیلی

اتہاس وچ بیٹھا اؤرگزیب باپو
پتھر دل سی
جو اپنے باغی پتّ٭٭ نوں مار مکاوے،
کدی نال رون والا پتھر دل باپو
اپنے پتّ دی لاش 'تے پھر فٹّ-فٹّ رووے۔
شکر ہے ! ساڈے توں کوئی راج بھاگ نہیں ہے،
اسیں تاں اک-دوجے دے سپنے 'تے ہی
اپنا 'محل' بنایا۔
میرا باپو تاں اوہی باپو ہے
جو کدے گنے دی پوری چھلّ کے دندا،
کدے دندا سی گڑ دی بھیلی ۔
میرا باپو میرا بیلی

ਰੁਕੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨਾ ਸੀ / رکے تاں کوئی منزل نہ سی


-ਡਾ. ਲੋਕ ਰਾਜ /  ڈا. لوک راج 

ਰੁਕੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨਾ ਸੀ, ਤੁਰੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਰਾਹਵਾਂ
ਹਰ ਇੱਕ ਮੋੜ ਤੇ ਮਿਲੀਆਂ ਯਾਰੋ ਸਾਨੂੰ ਬਸ ਘਟਨਾਵਾਂ

ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਇਸ ਭੀੜ ਚ ਬੰਦਾ ਖੁਦ ਨੂੰ ਕਿੰਝ ਪਛਾਣੇ
ਘੁੱਪ ਹਨੇਰੇ ਦੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਢੂੰਡੇ ਕਿੰਝ ਪਰਛਾਵਾਂ

ਬਦਲੇ ਕੌਣ ਮੁਕੱਦਰ ਉਸਦਾ ਜੋ ਅਪਣਾ ਹੀ ਵੈਰੀ
ਓਸੇ ਰੁਖ ਤੋਂ ਬਾਲਣ ਮੰਗੇ ਮਾਣੇ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਛਾਵਾਂ

ਝੂਠਾ ਕਾਸਦ, ਕੂੜ ਸੁਨੇਹੇ, ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਕੁੱਲ ਦਿਲਾਸੇ
ਬੰਦ ਬੂਹੇ ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਕੇ ਲੰਘੀਆਂ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ

ਨਾ ਕੋਈ ਉਸ ਨੂੰ ਮੌਲੀ ਬੰਨ੍ਹਦਾ,  ਨਾ ਹੀ ਬਾਲੇ ਦੀਵਾ
ਜੋ ਰੁਖ ਸਿਖਰ ਦੁਪਿਹਰਾਂ ਵੇਲੇ ਦੇ ਨਾ ਸਕਦਾ ਛਾਵਾਂ

ਤੇਰੇ ਨਾਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਪਾ ਕੇ ਘੁਮ ਆਇਆ ਜੱਗ ਸਾਰਾ
ਘਰ ਆ ਕੇ ਪਰ ਬਾਬਾ ਤੈਨੂੰ ਮੁਖੜਾ ਕਿੰਝ ਦਿਖਾਵਾਂ
 
ਲੱਖ ਹੋਵਣ ਸ਼ੁਭ-ਚਿੰਤਕ ਭਾਵੇਂ, ਸੂਚੀ ਯਾਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ
ਵਾਰਿਸ ਆਖੇ ਮਜਲਿਸ ਨਾਹੀਂ ਸੋਂਹਦੀ ਬਾਝ ਭਰਾਵਾਂ
 
------------------------------------------------------------

رکے تاں کوئی منزل نہ سی، ترے تاں کوئی راہواں
ہر اک موڑ تے ملیاں یارو سانوں بس گھٹناواں

دنیاں دی اس بھیڑ چ بندہ خود نوں کنجھ پچھانے
گھپّ ہنیرے دے وچ کوئی ڈھونڈے کنجھ پرچھاواں

بدلے کون مقدرج اسدا جو اپنا ہی ویری
اوسے رخ توں بالن منگے مانے جس دیاں چھاواں

جھوٹھا قاصد، کوڑ سنیہے، فرضی کلّ دلاسے
بند بوہے تے دستک دے کے لنگھیاں تیز ہواواں

نہ کوئی اس نوں مولی بنھدا،  نہ ہی بالے دیوا
جو رخ سکھر دپہراں ویلے دے نہ سکدا چھاواں

تیرے ناں دی مالا پا کے گھم آیا جگّ سارا
گھر آ کے پر بابا تینوں مکھڑا کنجھ دکھاواں

لکھ ہوون شبھ-چنتک بھاویں، سوچی یار ہزاراں
وارث آکھے مجلس ناہیں سونہدی باجھ بھراواں