ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ... (ਕੁਝ ਬੋਲੀਆਂ ) / (وگدی اے راوی... (کجھ بولیاں

- ਡਾ. ਲੋਕ ਰਾਜ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਵੇ ਗੁਲਾਬ ਦਾ
ਡੋਬਿਆ ਸਿਆਸਤਾਂ ਨੇ ਬੇੜਾ ਵੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਵਿਚ ਸੁੱਟੀਆਂ ਗਨੇਰੀਆਂ
ਭੁੱਲੀਆਂ ਨਾ ਯਾਦਾਂ ਓ ਲਾਹੌਰ ਕਦੇ ਤੇਰੀਆਂ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਪਾਣੀ ਕੰਢੇ ਤੱਕ ਆ ਗਿਆ
ਚੌਧਰ ਦਾ ਭੁੱਖਾ ਲੀਕ ਵਾਘੇ ਵਾਲੀ ਪਾ ਗਿਆ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਵਿਚ ਪਰਨਾ ਨਿਚੋੜਿਆ
ਮਜ੍ਹਬਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਕੋਲੋਂ ਭਾਈ ਨੂੰ ਵਿਛੋੜਿਆ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਉੱਤੋਂ ਝੁੱਲੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ
ਛੁੱਟੀਆਂ ਲਾਹੌਰੋਂ ਅੰਬਰਸਰ ਦੀਆਂ ਫੇਰੀਆਂ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ, ਪਰ ਤਰਸੇ ਚਨਾਬ ਨੂੰ
ਲੱਗੀ ਕੋਈ ਨਿਗ੍ਹਾ ਬੜੀ ਚੰਦਰੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ

ਵਗਦੀ ਏ ਰਾਵੀ ਮੇਰਾ ਚੇਤਾ ਪਿਛੇ ਭੌਂ ਗਿਆ
ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਪੁੰਜ ਇਹਦੇ ਪਾਣੀਆਂ 'ਚ ਸੌਂ ਗਿਆ

.....................................................................

ڈا. لوک راج -

وگدی اے راوی وچ پھلّ وے گلاب دا
ڈوبیا سیاستاں نے بیڑا وے پنجاب دا

وگدی اے راوی وچ سٹیاں گنیریاں
بھلیاں نہ یاداں او لاہور کدے تیریاں

وگدی اے راوی پانی کنڈھے تکّ آ گیا
چودھر دا بھکھا لیک واگھے والی پا گیا

وگدی اے راوی وچ پرنا نچوڑیا
مذہباں نے بھائی کولوں بھائی نوں وچھوڑیا

وگدی اے راوی اتوں جھلیاں ہنیریاں
چھٹیاں لاہوروں امبرسر دیاں پھیریاں

وگدی اے راوی، پر ترسے چناب نوں
لگی کوئی نگاہ بڑی چندری پنجاب نوں

وگدی اے راوی میرا چیتا پچھے بھوں گیا
شانتی دا پنج ایہدے پانیاں 'چ سوں گیا

ਉਹ ਕੁੜੀ

- ਗੁਰਮੀਤ ਸੰਧਾ

ਖਿੱਲਰੇ ਖਿੱਲਰੇ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ,
ਚੁੰਨੀ ਲੀਰੋ ਲੀਰ ਸੰਭਾਲੀ ,
ਮੋਢੇ  ਉੱਤੇ ਬਸਤਾ ਪਾਇਆ ,
ਛੋਟੇ ਨੂੰ ਜਿਸ ਉਂਗਲੀ ਲਾਇਆ ,
ਤੁਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਕੋਈ ਕੁੜੀ ,
ਹੁਣੇ ਗਲੀ ਦਾ ਮੋੜ ਮੁੜੀ |
ਉਹ ਕੁੜੀ ਜਿਸ ਦੀ ਮਾਂ ਆਪਣੇ
ਨਿੱਕੇ ਚਾਰ ਜਵਾਕ ਭੁਲਾ ਕੇ
ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸ ਕੂਟ ਚੜ੍ਹੀ |

ਓਸ ਕੁੜੀ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਅੱਗੇ
ਹਰ ਔਕੜ ਹੀ ਲਿਫਦੀ ਲੱਗੇ
ਤਿੰਨ ਛੋਟੇ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲੇ
ਘਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲੇ
ਚੌੰਕਾ ਸਾਂਭੇ ,ਪਾਣੀ ਢੋਵੇ
ਨਿੱਕੜਿਆਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਧੋਵੇ
ਹੋਵੇ ਜੀਕਣ ਕੋਈ ਸਵਾਣੀ
ਸਿਰ ਤੇ ਚੁੰਨੀ ਅਧੋਰਾਣੀ
ਘਸਮੈਲੀ ਜਿਹੀ ਬੂਟੀਆਂ ਵਾਲੀ
ਰੁੱਖੇ ਵਾਲਾਂ ਸੰਗ ਸੰਭਾਲੀ
ਲਗਦੀ ਹੈ ਕੋਈ ਅਕਲ ਪੁੜੀ ,
ਸਿਧੀ ਤੇ ਅਨਭੋਲ ਕੁੜੀ |

ਅੱਧ  ਪਚੱਧੇ ਆਹਰ ਮੁਕਾ ਕੇ
ਤੁਰਦੀ ਬਸਤਾ ਫੱਟੀ ਚਾ ਕੇ
ਜਿੰਦਰਾ ਲਾ ਕੇ ਘਰ ਦੀ ਚਾਬੀ
ਚੁੰਨੀ ਦੇ ਲੜ ਬੰਨ੍ਹ ਸ਼ਤਾਬੀ
ਛੋਟੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ
ਆਵੇ ਤੁਰੀ ਅਦਾਵਾਂ ਨਾਲ
ਮਲਕ ਜਿਹੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਲੰਘੇ
ਲੇਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੌਰੀ ਮੰਗੇ
ਵਿੱਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਖੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਆਪ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਹੋਰਾਂ ਤੋਂ ਲੰਘ ਜਾਵੇ ਅੱਗੇ
ਤਦ ਉਹ ਬੜੀ ਪਿਆਰੀ ਲੱਗੇ
ਝਟਪਟ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਮੁਕਾ ਕੇ
ਨਿੱਕੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਚੋਂ ਮੁਸਕਾ ਕੇ
ਮੰਗਦੀ ਹੈ ਮੈਥੋਂ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ੀ
ਢਕਣੇ ਖਾਤਰ  ਘੋਰ ਉਦਾਸੀ
ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਲੋਂ ਥੁੜੀ ਥੁੜੀ
ਸਾਦੀ ਤੇ ਅਨਭੋਲ ਕੁੜੀ |

ਉਹ ਨਾ  ਉਚੀ ਉਚੀ ਹੱਸੇ
ਆਪਣੀ ਹੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸੇ
ਜਾਪਣ ਉਹਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਥੱਲੇ
ਤਰਦੇ ਕਈ ਸਵਾਲ ਅਵੱਲੇ
ਸਾਊ ਜਿਹੇ  ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਉੱਤੇ
ਚਾਅ ਉਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ ਸੁੱਤੇ
ਖੌਰੇ ਉਹਦੇ ਮਨ ਦਾ ਬਾਲ
ਤੋਟਾਂ ਦਾ ਨਾ ਕਰੇ ਖਿਆਲ
ਬੋਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਆਣਪ ਜਗਦੀ
ਕਦੇ ਕਦੇ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦੀ
ਉਮਰਾ ਖਾਧੀ ਕੋਈ ਬੁੜ੍ਹੀ
ਉਹ ਸਿਧੀ ਅਨਭੋਲ ਕੁੜੀ |

ਅੱਜ ਵੀ ਜਦ ਉਹ ਚੇਤੇ ਆਵੇ
ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਈ ਚੁਭ ਜਾਵੇ |
ਚੁੰਨੀ ਦਾ ਲੜ ਚਾਬੀ ਵਾਲਾ
ਗਾਹੁੰਦਾ ਮੇਰਾ ਆਲ ਦੁਆਲਾ |
ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਵੀ  ਲਗਦੀ ਹੈ
ਜੀਕਣ ਮੋਹ ਦੀ ਨੈਂ ਵਗਦੀ ਹੈ
ਰੂਹ ਮੇਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਜੁੜੀ
ਉਹ ਸਾਦੀ ਅਨਭੋਲ ਕੁੜੀ ,
ਉਹ ਕੁੜੀ ਜਿਸਦੀ ਮਾਂ ਆਪਣੇ
ਨਿੱਕੇ ਚਾਰ ਜਵਾਕ ਭੁਲਾ ਕੇ
ਖਬਰੇ ਕਿਹੜੀ ਕੂਟ ਚੜ੍ਹੀ |

दुविधा (लुघकथा)

- डा. अनिल यादव

उसने अपने पापा को फोन किया। पूछा, ‘पापा एक बात करनी है। मेरे क्लीनिक में एक महिला आयी है। तीन बच्चों की माँ है। वह प्रेगनेंट है। छः महीने बीत चुके हैं। उसके साथ एक आदमी है लेकिन उसका पति नहीं है। विस्तार से पूछने पर गुस्सा जा रही है। अबॉर्शन करवाना चाहती है।’
‘लेकिन यह तो ख़तरनाक है। तुम उसे समझा दो कि मात्र तीन महीने की ही तो बात है। जैसे इतने दिन वैसे तीन महीने और।’
‘उसे मैंने समझाया लेकिन वो मान ही नहीं रही है। कहती है पाँच हजार ले लो और गिरा दो। कुछ और चाहिए तो बोलो। साथ वाला आदमी भी काफी आरजू-मिन्नतें कर रहा है।’
डॉ.सुनीता ने अपने पापा को विस्तार से बताते हुए आगे कहा, ‘पापा, मेरी समझ में नहीं आ रहा क्या करुँ।’
‘एक बात बताओ, ख़तरा कितना है?’
‘ख़तरा तो बहुत है।’
‘अच्छा उस महिला का दृष्टिकोण कैसा लगता है?’
‘रफ़ है। झुँझला कर बातें कर रही है जैसे मैं उसकी कर्जदार होऊँ।’
‘छोड़ दो, जाने दो, कह दो कि यह तुमसे नहीं होगा। या तुम जरा अपने पति से भी पूछ लो।’
‘मैंने पूछा था। उन्होंने कहा कि जैसा उचित समझो कर लो।’
‘तो ठीक है, मना कर दो। दुविधाग्रस्त मत होओ। पैसे की चिंता मत किया करो। इस कार्य से काफी बदनामी होती है।’
‘लेकिन पापा! मेरी दुविधा या धर्मसंकट कहीं और है। मैं सोचती हूँ कि इसने गलत तो किया ही है लेकिन लोकलाज के डर से यदि इसने कुछ कर लिया तो इसके तीनों बच्चों का क्या होगा? परिवार समाप्त नहीं हो जायेगा?’ फोन पर उसकी आवाज में कंपन होने लगा।
‘बेटा! इतना जज़्बाती ना बनो। ज़रा अपनी भी सोचो। यदि तुमने सफलतापूर्वक अबॉर्ट करा दिया तो सब कहेंगे कि इस तरह का गलत काम तुमने केवल चंद पैसे के लिए किया है और यदि उसके साथ कुछ हो गया तो उसके साथ के हीं लोग कहेंगे कि यदि ख़तरा था तो पहले हाथ हीं नहीं लगाना चाहिए था। बेटा! इस ख़तरनाक काम में न पड़ो और सीधे मना कर दो।’
शायद उसे पापा की बात समझ में आ गयी थी। उसने मोबाईल बंद किया लेकिन उसकी चाल में अभी भी दुविधा थी और उसकी आँखों के सामने तीन-तीन बच्चों की तस्वीर।

ਅਸੀਂ ਪਰਿੰਦੇ ਹੋ ਨਾ ਸਕੇ !

- ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਅਸੀਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲੋਚਦੇ ਰਹੇ
ਪਰਿੰਦੇ ਹੋਣਾ ,
ਪਰ ਅਫਸੋਸ
ਅਸੀਂ ਪਰਿੰਦੇ ਹੋ ਨਾ ਸਕੇ !

ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਉਂਝ ਸਭ ਕੁੱਝ ਸੀ
ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਵਾਲਾ ,
ਚੁੰਝ ਸੀ , ਖੰਭ ਸਨ , ਆਲ੍ਹਣੇ ਸਨ
ਤੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵੀ ,
ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅੰਬਰ ਵੀ ਸੀ
ਤੇ ਉਡਾਰੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਵੀ ,
ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ
ਅਸੀਂ ਪਰਿੰਦੇ ਹੋ ਨਾ ਸਕੇ !

ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਰੰਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵੀ ਸੀ
ਤੇ ਨਸਲ ਦੀ ਵੀ ,
ਅਸੀਂ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੇ ਸਾਂ
ਬੱਚੇ ਵੀ ਕੱਢਦੇ ਸਾਂ
ਤੇ ਬੱਚੇ ਖੰਭ ਵੀ ਫੜਫੜਾਉਂਦੇ ਸਨ ,
ਪਰ ਉੱਡ ਨਾ ਅਸੀਂ ਸਕੇ ਕਦੇ
ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ !

ਇੱਕ ਉਡਾਰੀ ਦੀ ਅਸਮਰੱਥਾ ਨੇ
ਸਾਨੂੰ ਹੋਣ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਪਰਿੰਦੇ !

ਅਸੀਂ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ ਦੇ ਬਨੇਰਿਆਂ ਤੋਂ
ਉਡਾਰੀ ਦੀ ਹਸਰਤ 'ਚ 
ਜਾਂ ਤਾਂ ਕੈਦ ਹੋਏ
ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਪਿੰਜਰਿਆਂ 'ਚ
ਤੇ ਜਾਂ ਜਾ ਕੇ ਬੈਠਦੇ ਰਹੇ
ਸੋਨ-ਛੱਤਰੀਆਂ ਤੇ ,
ਅੰਬਰਾਂ ਦੀ ਨੀਲੱਤਣ ਦਾ ਪਾਸਾਰ
ਸਾਡੇ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ
ਸੁਪਨਾ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ !

ਅਸੀ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੇ
ਤੇ ਫਿਰ ਉਨਾਂ ਦੀ ਤਾਬੀਰ ਲਈ ਤਰਸਦੇ
ਪਰਿੰਦੇ ਹੋ ਨਾ ਸਕੇ !

ਰੈਲੀ

- ਡਾ. ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਕੰਡਾ

ਇਲੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਦਿਨ ਨੇ । ਸਰਕਾਰਾਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਸ਼ੌਕਤ ਤੇ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਰੈਲ੍ਹੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਨੇ । ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇੱਕਠ ਵਿਖਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਮਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਦੂਸਰੀ ਸਟੇਟ ਚੋ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿਹਾੜੀ ਤੇ ਰੈਲੀ ਲਈ ਰੈਲੀ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ਸੀ ਬੱਸਾਂ,ਗੱਡੀਆਂ,ਟਰੇਨਾਂ ਭਰ ਭਰ ਆ ਰਹੀਆਂ ਨੇ । ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਨਸ਼ਾ ਪੱਤਾ ਸਭ ਕੁਝ ਮਿਲਿਆ । ਇਹ ਦਿਹਾੜੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ । ਠਾਂਠਾਂ ਮਾਰਦਾ ਇਕੱਠ ਪੱਤ੍ਰਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਜਾਣਾ ਤਾਂ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਸੀ । ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਜਦੂਰ ਲਗਦੇ ਸਨ । ਰੈਲੀ ਵਰਕਰ ਨੂੰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਪੁੱਛ ਰਿਹਾ ਸੀ
“ਤੁਹਾਡਾ ਮੁਖ ਮੁੱਦਾ ਕੀ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ….?”
“ਹੂੰ ਜੀ ਚਾਹ ਪੀਣੀ ਆ….।” ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਚ ਸੀ ।
ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਚਾਹ ਤੇ ਲੰਗਰ ਦਾ ਠੇਕਾ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਟੱਰਕ ਚੋਂ ਕੋਇਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਲਵਾ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਰਿਹਾ ਨਾ ਗਿਆ ਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ
“ਭਾਈ ਸਾਹਬ ਕੋਇਲਿਆਂ ਦਾ ਟਰੱਕ ਭਰ ਕੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੀ ।”
“ਇਸ ਵਿਚ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ ………….?”ਪਤੱਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ
“ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਵਿਚਾਰੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਹੋ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪੱਖ ਚ ਆਏ ਹੋ ਇਹ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰੇ ਇਹਨਾਂ ਟਰੱਕ ਵਿਚ ਆਏ ਕੋਇਲਿਆਂ ਵਾਂਗ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਇਹ ਕਿਹੜੀ ਭੱਠੀ ਚ ਮੱਚਣਗੇ ।” ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਤੇ ਉਹ ਪੱਤਰਕਾਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਥੇ ਚਲਿਆ ਗਿਆ । ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ ਚਾਰ ਪੰਜ ਸ਼ਾਇਦ ਸਰਕਾਰੂ ਚੈਨਲ ਬਰੇਕਿੰਗ ਨਿਊਜ਼ ਦੱਸ ਰਹੇ ਸੀ ਤਿਲ ਸੁੱਟਣ ਨੂੰ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋ ਵੱਡੀ ਰੈਲੀ ਰਹੀ ।ਰੈਲੀਆਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਅਖ਼ਬਾਰ ਭਰੇ ਪਏ ਸੀ ।

हर बंदा , रावण औ राम

- राजीव जयस्वाल

हर बंदे में
प्रेम भावना
हर बंदे में
प्रणय कामना
हर बंदे में
प्रभु बंदगी
हर बंदे में
है दरिंदगी |

हर बंदे में
एक कविता
हर बंदे में
एक रचियता
हर बंदे में
एक देवता
हर बंदे में
छिपा प्रेत सा |

हर बंदे में
छोटा सा बच्चा
हर बंदे में
आदम एक सच्चा
हर बंदे में
आकुल मन एक
हर बंदे में
रोगी तन एक |

हर बंदा
है गुण की ख़ान
हर बंदा
बोधिसत्व महान
हर बंदा
देवत्व स्वरूप
हर बंदा
कृतित्व अनूप |

हर बंदा
कोशिका का जाल
हर बंदा
परमाणु ख़ान
हर बंदा
एक जटिल शरीर
हर बंदा
है संत कबीर |

हर बंदा
पावन ज्यों गंग
हर बंदा
नीचा औ नंग
हर बंदा
रावण औ राम
हर बंदा
कन्स औ श्याम
हर बंदा
निपट बकवास
हर बंदा
है प्रभु निवास |

ਬੜਾ ਚਿਰ ਹੋਇਆ

- ਡਾ. ਰੰਜੂ ਸਿੰਘ

ਚਿਰ ਹੋਇਆ ਮਾਂ,ਬੜਾ ਹੀ ਚਿਰ ਹੋਇਆ,
ਤੇਰੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਿਆ ਤੇ ਤੇਰੇ ਹਥ ਚੁੰਮਿਆਂ,
ਚਿਰ ਹੋਇਆ ਮਾਂ,ਬੜਾ ਹੀ ਚਿਰ ਹੋਇਆ,

ਕਿੰਨੇ ਪਲ ਬੀਤੇ,ਕਿੰਨੇ ਮਹੀਨੇ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਯੁਗ,
ਪਰ ਅਜੇ ਤਕ ਕੋਈ ਕਦੇ ਮਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ,
ਜੋ ਲਿਖੀ ਸੀ ਮਾਂ ਮੈਂ ਬੜੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਦੇ ਨਾਲ,
ਓਹਦਾ ਹਰ ਹਰਫ਼ ਅੱਜ ਵਿਓਗੀ ਹੋਇਆ,
ਮੈਂ ਲਿਖਦੀ ਹਾਂ ਜਾਂਦੀ,ਪਰ ਇਹ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੁੰਦੀ,
ਮਾਂ,ਸਿਆਹੀ ਤਾਂ ਮੁੱਕ ਗਈ,ਪਰ ਅੰਤ ਨਾ ਹੋਇਆ,
ਇਹ ਅਧੂਰੀ ਦੀ ਅਧੂਰੀ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ,
ਮੇਰਾ ਪੂਰਾ ਸ਼ਬਦ-ਕੋਸ਼ ਵੀ ਖਾਲੀ ਹੋਇਆ,
ਤੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਇਹਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਤਾਂ ਸਹੀ,
ਮੇਰੇ ਗੀਤਾਂ ਨੇ ਦੱਸ ਤੇਰਾ ਭਲਾ ਕੀ ਖੋਇਆ,
ਮੇਰੀ ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਲੱਗੇ ਮੈਨੂੰ ਤੀਰਥ ਵਰਗੀ,
ਇਹਦਾ ਹਰ ਅੱਖਰ ਮੈਂ ਦੁਧ ਨਾਲ ਧੋਇਆ,
ਤੈਨੂ ਦਿਖਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ,ਤੈਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ,
ਇਸ ਦੇ ਹਰ ਲਫ਼ਜ਼ ਨੇ ਤੇਰੇ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਛੋਇਆ,
ਤੂੰ ਯਾਦ ਕਰ,ਤੂੰ ਹੀ ਕਿਹਾ ਕਰਦੀ ਸੀ ਕਦੇ,
ਕੀ ਮੈਂ ਖੁਦ ਹੀ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਹਾਂ,ਫੇਰ ਹੁਣ ਕੀ ਹੋਇਆ,
ਹਾਂ ਮੈਂ ਓਹੀ ਬਿਰਖ,ਜੀਹਦੀ ਛਾਂ ਲੱਗੇ ਠੰਡੀ,
ਪਰ ਇਸਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਤੂੰ ਆਪ ਕਦੇ ਸੀ ਬੋਇਆ,
ਮੇਰਿਆਂ ਪੱਤਿਆਂ ਨੇ ਕਿੰਨੀ ਖੜਖੜ ਵੀ ਲਾਈ,
ਇਸ ਸ਼ੋਰ-ਸ਼ਰਾਬੇ ਨੇ ਤੇਰਾ ਚੈਨ ਵੀ ਖੋਇਆ,
ਚੰਨ ਤੇਰੇ ਨੇ ਮਾਂ,ਬੜੀ ਚਾਨਣੀ ਫੈਲਾਈ,
ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਵੀ ਗਿਆ ਇਸ ਨਾਲ ਧੋਇਆ,
ਮੰਨਿਆ ਕੀ ਘੁੱਪ ਰਾਤਾਂ ਨੇ ਤੇਰੀ ਨੀਂਦ ਵੀ ਉਡਾਈ,
ਮੇਰੇ ਅਥਰੂਆਂ ਦਾ ਫੇਰ ਵੀ ਮਾਂ,ਹਿਸਾਬ ਨਾ ਹੋਇਆ,
ਰਿਸ਼ਤਾ ਸੀ ਡੂੰਘਾਂ ਚੰਨ ਤੇ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚ,
ਹੁਣ ਸਾਗਰ ਹੈ ਸ਼ਾਂਤ ਪਰ ਤਾਰਾ ਹਰ ਰੋਇਆ,
ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਸਚ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲੈਦਾਂ,
ਤੇਰੇ ਨਿਘ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਮੈਂ ਕਦੇ ਨਾ ਖੋਇਆ,
ਜੋ ਹੋਇਆ ਸੀ ਮੈਂ ਸਭ ਤਕ਼ਦੀਰ ਤੇ ਮੜ੍ਹ ਦਿੱਤਾ,
ਚਲ ਕੀ ਹੋਇਆ,ਮਾਂ,ਫੇਰ ਕੀ ਹੋਇਆ,
ਤੂੰ ਲੱਗੇ ਮੈਨੂੰ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਬਾਲੜੀ ਵਰਗੀ,
ਤੇਰੀ ਹਰ ਜ਼ਿਦ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਜਿਗਰਾ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ,
ਵੇਖ,ਲੜਦੀ ਹਾਂ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕਲੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ,
ਸਚ ਦੱਸ ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਮੇਰੇ ਤੇ ਕਦੇ ਫ਼ਖਰ ਨਾ ਹੋਇਆ?

ਚਿਰ ਹੋਇਆ ਮਾਂ ਬੜਾ ਹੀ ਚਿਰ ਹੋਇਆ,
ਤੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਿਆ ਤੇ ਤੇਰੇ ਹਥ ਚੁੰਮਿਆਂ,
ਚਿਰ ਹੋਇਆ ਮਾਂ ਬੜਾ ਹੀ ਚਿਰ ਹੋਇਆ

ਬਿੰਦੀ / بندی

ਬਿੰਦੀ ਬਿੰਦੀ ਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਆਖਦਾ ਹੈ ਹੁੰਦੀ ਜੱਗ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰ ਬਿੰਦੀ
ਇੱਕ ਅੱਗੇ ਬਿੰਦੀ ਦੂਜੀ ਪਿੱਛੇ ਬਿੰਦੀ ਬਿੰਦੀ ਬਿੰਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਚਕਾਰ ਬਿੰਦੀ
ਜਦੋਂ ਸੁੰਨ ਅਵਸਥਾ 'ਚ ਮਨ ਜਾਵੇ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ "ਠੰਡੀ ਠਾਰ" ਬਿੰਦੀ
ਰੌਲ਼ਾ ਜਦੋਂ ਵਿਚਾਰਾ ਦਾ ਆਣ ਪੈਂਦਾ ਲੱਗੇ ਜਿੰਦੜੀ ਨੂੰ "ਤੱਤੀ ਤਾਰ" ਬਿੰਦੀ
ਤੁਸੀ ਬਿੰਦੀਆਂ ਪਾਕੇ ਭੱਜ ਚੱਲੇ ਸਾਡੀ ਜਿੰਦ ਤੇ ਬਿੰਦੀਆਂ ਭਾਰ ਬਣੀਆਂ
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਂਗ ਲਗਦੇ ਇਹ ਤਾਂ ਬਿੰਦੀਆਂ ਸਮਝ ਲੋ ਖਾਰ ਬਣੀਆਂ

----------------------------------------------------------------------------------------

بندی بندی تے ہر کوئی آکھدا ہے ہندی جگّ دے وچّ ہزار بندی
اک اگے بندی دوجی پچھے بندی بندی بندی دے اک وچکار بندی
جدوں سنّ اوستھا 'چ من جاوے لگن لگّ پیندی "ٹھنڈی ٹھار" بدی
رولا جدوں وچارا دا آن پیندا لگے جندڑی نوں "تتی تار" بندی
تسی بندیاں پاکے بھجّ چلے ساڈی جند تے بندیاں بھار بنیاں
جہڑے شبد لکھدے پھلاں وانگ لگدے ایہہ تاں بندیاں سمجھ لو خار بنیاں

– ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਨਾਮ /   جسوندر سنگھ انام  

====================================================

ਅਰਥ ਹੀਣ ਨ੍ਹਾਂ ਬਿੰਦੀ ਨੂੰ ਆਖਿਓ ਜੀ
ਬਿੰਦੀ ਵਡੇ ਵਡੇ ਹੈ ਕਮਾਲ ਕਰਦੀ
ਲਫਜਾਂ ਬਾਹਦ ਲਗੇ ਗੱਲ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ
ਡਾਟ ਕਾਮ 'ਚ ਲਗ ਈ-ਮੇਲ ਬਣਦੀ
ਰੁਪੈ ਪੰਜਾਹ ਹੋਣ ਜੇ ਲੱਗੇ ਪੰਜਾਹ ਬਾਹਦ
ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਹ ਦੇ ਹੋਵੇ ਅਠਾਨੀ ਬਣਦੀ
ਇਕ ਇਕ ਬਿੰਦੀ 'ਚ ਹੈ ਬ੍ਰੇਹਮੰਡ ਜਾਣੋ
ਲੱਗੇ ਛੋਟੀ ਪਰ ਕੰਮ ਅਪਾਰ ਕਰਦੀ
ਬਿਨਾ ਬਿੰਦੀ ਦੇ ਗਣਿਤ ਨਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ
ਬਿੰਦੀ ਇਸ਼ਾਰੀਆ ਬਣ ਕੰਮ ਰਾਸ ਕਰਦੀ
ਬਣਕੇ ਸਿਗਨਲ ਹਰੀ ਤੇ ਲਾਲ ਬਿੰਦੀ
ਮੋਟਰ ਗੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਹੈ ਰਾਹ ਦਸਦੀ
ਬਣਕੇ ਤਾਰਾ ਜੇ ਚਮਕੇ ਵਿਚ ਅਰਸ਼ੀਂ
ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦਸਦੀ
ਲਖਾਂ ਬਿੰਦੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣਦੀ ਇਕ ਫ਼ੋਟੋ
ਭੇਦ ਵਡਾ ਹੈ ਇਹ ਖੁਰਦਬੀਨ ਦਸਦੀ
'ਜੀਤ' ਭੇਦਾਂ ਦੀ ਭਰੀ ਹੈ ਹਰ ਬਿੰਦੀ
ਵੇਖੋ ਚੰਨ ਤੋਂ ਲਗੇਗੀ ਧਰਤ ਬਿੰਦੀ

----------------------------------------------------------------------------------------
ارتھ ہین نھاں بندی نوں آکھؤ جی
بندی وڈے وڈے ہے کمال کردی
لفظاں باہد لگے گلّ مکّ جاندی
ڈاٹ کام 'چ لگ ای-میل بندی
روپے پنجاہ ہون جے لگے پنجاہ باہد
پہلاں پنجاہ دے ہووے اٹھانی بندی
اک اک بندی 'چ ہے بریہمنڈ جانو
لگے چھوٹی پر کم اپار کردی
بنا بندی دے گنت نہی ہو سکدا
بندی اشاریہ بن کم راس کردی
بنکے سگنل ہری تے لال بندی
موٹر گڈیاں نوں ہے راہ دسدی
بنکے تارہ جے چمکے وچ عرشیں
ریگستان دے راہیاں نوں راہ دسدی
لکھاں بندیاں نال بندی اک فوٹو
بھید وڈا ہے ایہہ خودبین دسدی
'جیت' بھیداں دی بھری ہے ہر بندی
ویکھو چن توں لگیگی دھرت بندی

– ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਤ / بکرمجیت سنگھ جیت